Biblizmy chlebem powszednim mowy potocznej

Współcześnie sięgamy po wiele związków frazeologicznych pochodzących z Biblii, aby ubogacić nasz język i ułatwić wymianę myśli. Czy zawsze jesteśmy świadomi sensu i okoliczności powstania wypowiadanego biblizmu? Dlaczego nie należy rzucać pereł przed wieprze, czym jest ucho igielne i czemu Salomon kojarzy nam się z mądrością? Odpowiedzi na te pytania należy szukać w Piśmie Świętym.

Oto kilka przykładów biblijnych związków frazeologicznych, które na stałe weszły do kanonu języka polskiego.

Starotestamentowe mądrości

Co sprawia, że tak chętnie posługujemy się biblizmami? Odpowiedź brzmi – uniwersalność Słowa Bożego. Pismo Święte jest adresowane do ludzi wszystkich czasów, ras i kultur oraz wszystkich poziomów intelektualnych i cywilizacyjnych. Już w pierwszych wersach Księgi Rodzaju pojawia się jeden z najpopularniejszych frazeologizmów – zakazany owoc (Rdz 2, 16-17), który jest symbolem kuszącego zakazu i zła. Przyjmuje się, iż tym owocem było jabłko zerwane przez Ewę z drzewa poznania dobra i zła. Nie bez powodu do dziś mawiamy, że zakazany owoc smakuje najlepiej, mając na myśli coś surowo zakazanego, a równocześnie bardzo pociągającego.

Zobacz: Quiz o przysłowiach i metaforach biblijnych

Współcześnie po wyrażenia biblijne sięgają niemal wszyscy – księża, politycy, poloniści, a nawet artyści. Prawie każdy Polak, a już tym bardziej katolik z pewnością zna pojęcie Ziemia Obiecana. W tradycji żydowskiej to opis krainy mlekiem i miodem płynącej, niemal utopijnej, tymczasem na gruncie polskim nabrała ona nieco ironicznego wydźwięku, głównie za sprawą powieści Władysława Reymonta. „Ziemia obiecana” według autora to obraz złudnego szczęścia pod płaszczem wyzysku, cierpienia i niedoli najuboższych warstw społecznych.

Z pustego i Salomon nie naleje

Wiele biblijnych związków frazeologicznych powstało na cześć starotestamentowych postaci. Hasła takie jak salomonowa mądrość (1 Krl 3, 5 -12) czy salomonowy wyrok (1 Krl 3, 16-28) odnoszą się do mądrych i sprawiedliwych decyzji, podejmowanych przez izraelskiego władcę – Salomona. Warto tu przytoczyć krótki opis z Księgi Królewskiej.

Na dwór przyszły dwie kobiety, sprzeczające się o to, której umarło dziecko. Król wysłuchawszy obu stron kazał przynieść miecz, przepołowić dziecko i dać każdej po połowie. Wówczas prawdziwa matka padła do stóp Salomona, błagając o niezabijanie niemowlęcia. Tak oto mądry władca poznał, która kobieta jest prawdziwą matką.

Nie tylko władców upamiętniają popularne biblizmy. Cnotliwa Zuzanna (Dn 13) to frazeologizm nawiązujący do historii z Księgi Daniela, w której wspomniana Zuzanna odpierając zaloty starców, została przez nich oskarżona o cudzołóstwo. Kobietę skazano na śmierć i gdyby nie interwencja młodego proroka, który wykazał, że złożone zeznania są fałszywe, najprawdopodobniej poniosłaby męczeńską śmierć.

Przykładów biblizmów w oparciu o postaci z Pisma Świętego jest o wiele więcej i każda z nich zawiera ukryty przekaz, adresowany do odbiorców Słowa Bożego.

Nowotestamentowe mądrości

W Ewangelii również można znaleźć wiele przykładów związków frazeologicznych. Na co dzień, gdy chcemy zrzucić z siebie odpowiedzialność mówimy, że umywamy ręce (Mt 27, 24). Jest to bezpośrednie nawiązanie do sądu Piłata, który pod wpływem tłumu i członków Sanhedrynu wydaje Jezusa na śmierć. Symbolicznie obmył swoje dłonie w ramach gestu zrzucenia winy z własnych barków.

Z kolei podczas modlitwy w Ogrójcu istotnym wydarzeniem był pocałunek Judasza (Mt 26, 47-49). Uczeń Jezusa, gdy zdecydował się wydać swojego nauczyciela kapłanom, jako znak rozpoznawczy złożył pocałunek na policzku. Dziś jest to symbol zdrady, której dopuścił się człowiek na Synu Bożym. Mówiąc o pocałunku Judasza mamy na myśli najgorszy rodzaj zdrady.

Podczas lektury Ewangelii zauważymy, że lwia część współczesnych biblizmów ma swoje źródło w nauczaniu Jezusa. Podczas jednego ze swoich kazań Nauczyciel przestrzegał swoich uczniów, aby nie rzucać pereł przez wieprze (Mt 7,6). Co mówiąc to Zbawiciel miał na myśli? Warto tutaj przytoczyć większy fragment Jego wypowiedzi: Nie dawajcie psom tego, co święte, i nie rzucajcie swych pereł przed świnie, by ich nie podeptały nogami, i obróciwszy się, was nie poszarpały (Mt 7,6). Współcześnie ten frazeologizm oznacza ni mniej ni więcej, aby nie ofiarowywać czegoś cennego osobie, która nie umie tego docenić.

W Ewangelii Mateusza Jezus będąc po rozmowie z bogatym młodzieńcem, pytającym co powinien czynić, aby osiągnąć życie wieczne, zwraca się do swoich uczniów tymi słowami: Łatwiej jest wielbłądowi przejść przez ucho igielne, niż bogatemu wejść do królestwa niebieskiego (Mt 19,24). Przysłowiowe ucho igielne oznacza bardzo wąskie przejście, które w metaforycznym sensie wyraża rzecz niemożliwą do wykonania.

Bogactwo Biblii

Znajomość znaczenia i pochodzenia frazeologizmów z Pisma Świętego kształtują naszą świadomość jako chrześcijan. Człowiek nie jest Alfą i Omegą, nie jest w stanie zapamiętać wszystkich biblizmów ze Starego i Nowego Testamentu, ale powinien  znać te podstawowe, używane na co dzień i postępować według nich.

Przebaczajmy 77 razy, oddajmy cesarzowi co cesarskie, a Bogu co boskie i budujmy na opoce nie tylko swoją wiarę, ale również wiedzę.