Marcin Jakimowicz: Słyszałem ludzi, którzy prosili o dar pokory, sądząc, że spłynie na nich przy dźwiękach fugi Bacha. A „pokora – wyjaśnia papież Franciszek – bierze się z upokorzeń”. Brrr... Nie da się łatwiej, prościej i przyjemniej?

O. Tomasz Nowak: Najprostsza odpowiedź? Nie da się. Choć nie znaczy to, że jedynie upokorzenia są drogą do temperowania w nas pychy. Choć nie da się osiągnąć pokory bez upokorzeń, czyli doświadczenia swych ograniczeń, jeszcze ważniejsze jest poznanie swoich atutów, darów i bogactw. Dopiero znajomość jednych i drugich pozwala mi być pokornym.

To dlaczego ludzie, którzy mówią otwarcie o swych darach i atutach, są uważani za pysznych? Pokorni stoją za sceną i przepraszają za to, że żyją…

Czytaj też: Pycha - matka grzechów

Niestety, takie myślenie bardzo mocno się w nas utrwaliło. Ale to ślepa uliczka. Mówienie o sobie źle jest przejawem pychy, nie pokory! Pokora nie polega na wyszukiwaniu w sobie negatywnych rzeczywistości. Wedle świętego Tomasza pokora to prawda o tym, kim jestem. Akwinata podpowiada, że powinniśmy się przy tym uniżać.

Co nie oznacza samobiczowania i mówienia o sobie źle?

Oczywiście, że nie! Teresa z Ávili pisała: „Moje siostry są uniżone, ale małoduszne. Nie znają swojego obdarowania i koncentrują się jedynie na tym, co je poniża i ogranicza”.

Tomasz Merton podpowiadał: „Pycha to uparte dążenie do bycia tym, kim się nie jest ani nigdy nie miało być”.

Tak! Pokora to zgoda na bycie sobą. To bardzo Tomaszowa definicja. Na co dzień często spotykam się jednak z zahukaniem. Kiedyś na rekolekcjach u pewnych sióstr usłyszałem: „Siedź w kącie, znajdą cię”. Nie! To takie uniżenie, które sprawia, że jesteś jak zalękniony kurczak i nie ma to wiele wspólnego z pokorą. Pan Bóg nie posyła mnie po to, żebym przepraszał, że żyję, tylko żebym głosił Ewangelię pełnym głosem i pełną piersią.

Przed laty ksiądz i aktor Kazimierz Orzechowski powiedział mi: „Przejmowanie się sobą to zawsze będzie pycha, fałszywa pokora. Nie chodzi o to, by myśleć o sobie lepiej czy gorzej, ale by myśleć o sobie mniej”.

Pokora to szukanie tego, co realnie we mnie siedzi. Jeśli od tego uciekam, wybieram pychę. Mogę wówczas wybrać dwa kierunki: megalomanię, czyli robienie z siebie kogoś większego, niż jestem, albo deprecjonowanie swej osoby, pomniejszanie siebie (a w tym Bożych darów i talentów, które we mnie złożył). To również przejaw pychy. Bo ona dotyka mocno nie tylko samego człowieka, ale i jego relacji z Bogiem – obdarowania, które w nas złożył. Uderza w to, że „jesteśmy na Jego podobieństwo”. Dlatego jest pierwszym grzechem, grzechem diabelskim. To ona spowodowała upadek aniołów. Pycha to nieprzyjmowanie tego, kim jestem, i ucieczka w kłamstwo – megalomanię lub samooskarżenia.