Hasło: „Bosco”. Odzew: „Młodzież”. To pierwsze skojarzenie. I słusznie: założyciel salezjanów stworzył nowy model wychowania. Zakazał wszelkiego rodzaju kar cielesnych. Wprowadził rewolucyjną zasadę, że wychowawca ma być przyjacielem, a nie osobą, która nadzoruje i wymierza uczniom odpowiedniej kary.

Nie ma jak w domu

Giovanni Melchiorre Bosco (ur. 16 sierpnia 1815 r.) był postacią nietuzinkową. Linoskoczek, sztukmistrz, znakomity gawędziarz (swymi opowieściami już jako nastolatek porywał nie tylko dzieciaki, ale i dorosłych, którzy z zapartym tchem słuchali jego słów). Potrafił świetnie szyć, robić likiery, naprawiać buty i… Bóg wie, co jeszcze. – Nie napisał żadnego podręcznika na temat pracy z młodym człowiekiem – opowiada ks. Przemysław „Kawa” Kawecki, salezjanin, wieloletni duszpasterz młodych, autor projektu Hip-Hop Dekalog. – Własnoręcznie skreślił zaledwie kilkanaście stron esencjonalnych wskazówek na temat wychowania. Był praktykiem. Każdy więc, kto chciał poznać styl pracy ks. Bosco, słyszał najczęściej: „Jeśli chcesz zrozumieć, na czym polega moja metoda, to przyjdź do Oratorium i zobacz, jak to robię…”. W efekcie najlepszym „podręcznikiem”, jaki dostali salezjanie, jest życie i działalność swojego założyciela. My, salezjanie, nie mieszkamy w klasztorach. Jan Bosco nazywał swoje dzieła domami – i kładł salezjanom na serce, aby tworzyli w swoich placówkach rodzinną atmosferę. To przyciągało zarówno młodzież, jak i kolejnych kandydatów do zgromadzenia.

Były to czasy, gdy w jego rodzinnym Piemoncie dokonywały się potężne polityczne i gospodarcze przemiany. Jednoczyły się Włochy, co doprowadzało do wielu społecznych napięć. Młodzież, którą opiekował się ks. Bosco, pracowała w turyńskich fabrykach za marne grosze po 15 godzin dziennie. Jakiego wabika używał? – „Kupował” ich hurtowo za cenę czasu, jaki im poświęcał – wyjaśnia ks. Kawecki. – Nie czekał na młodych w kościele, starał się być tam, gdzie byli oni: w bramach, na ulicach, w miejscach ich pracy. Swojej działalności nie ograniczał do głoszenia kazań i katechez, ale proponował wspólne, ciekawe spędzanie wolnego czasu. Mówił swym współpracownikom: musisz kochać to, co kocha młody człowiek. Organizował zabawy, wycieczki – robił wszystko, aby w wolnym czasie młodzi się nie nudzili, bo jak młodzież się nudzi i wałęsa po ulicach, to szybko zaczynają się problemy… On nie zaczynał od katechizacji, tylko od pierwszego kontaktu – od tego, by być na ulicy. Tam, gdzie po szkole włóczą się dzieciaki.

Znana jest historia Bartłomieja Garellego – bezdomnego chłopaka, który chciał się przespać w zakrystii. Dorwał go zakrystian i chciał go potraktować jak połowa świata, która na dzieci z problemami reaguje agresją. Wtedy wszedł do zakrystii ks. Bosco. Zaczął rozmawiać z przerażonym chłopakiem. „Masz matkę?”. „Nie”. „Masz ojca?”. „Nie”. „Masz dom?”. „Nie”. „Potrafisz czytać i pisać?”. „Nie” „A gwizdać?”. „Umiem!”. „To pogwiżdżmy razem…”. Pokazał nam, salezjanom, że metodą na młodych jest wyszukiwanie w nich za wszelką cenę dobra.

Sen mara, Bóg wiara?

Gdy miał 9 lat, Pan Bóg w widzeniu sennym objawił mu jego misję. Mały Janek, widząc, jak wielkim zainteresowaniem cieszą się występy kuglarzy i cyrkowców, w wolnym czasie szedł do miejsc, gdzie ci popisywali się swoimi sztuczkami, i zaczynał ich naśladować. Później zbierał sąsiadów i zabawiał ich w niedziele i świąteczne popołudnia, przeplatając swoje kuglarskie popisy modlitwą, pobożnym śpiewem i „kazaniem”, które wygłaszał (miał fenomenalną pamięć, więc niczym dyktafon odtwarzał kazania zasłyszane od księży). I w taki sposób Jan Bosco rozpoczął swój spacer po linie, który zakończył się świętością i milionami młodych ludzi, którzy zostali wychowani w jego duchu – duchu radosnej świętości.

– To wielka postać XIX w. – nie ma wątpliwości ks. Jarosław Wąsowicz (jest nie tylko fanem gdańskiej Lechii i duszpasterzem kibiców, ale przede wszystkim salezjaninem, którego pasją jest historia). – Przez wiele swych inicjatyw ks. Bosco wyprzedził Sobór Watykański II. Miał klarowną wizję, wiedział, czego chce. Był budowniczym świątyń. Wybudował wielką bazylikę ku czci Matki Bożej Wspomożycielki Wiernych w Turynie, na wyraźną prośbę papieża wzniósł też kościół Serca Pana Jezusa w Rzymie (tuż przy stacji Termini, gdzie krzyżują się linie metra i większość linii autobusowych).