Ostrożnie i z rozwagą

Sprawa, jakkolwiek by ją oceniać, skłania do szybkiej nowelizacji ustaw, aby umożliwić szerszy niż dotąd dostęp do zawartości teczek bezpieki PRL.

Ujawnione przez Bronisław Wildsteina, dziennikarza „Rzeczpospolitej”, materiały stanowią część powszechnie dostępnego elektronicznego inwentarza akt, znajdującego się w czytelni dokumentów jawnych IPN w Warszawie. Od kilku lat każdy, kto chciał, mógł ten inwentarz przeglądać oraz wypisywać interesujące go sygnatury, aby następnie złożyć wniosek o dostęp do akt dla celów naukowych lub publicystycznych. Taka procedura obowiązuje w każdym archiwum.

Problem powstał, gdy wśród dziennikarzy upowszechniła się informacja, że pewna kombinacja cyfr w pozycjach katalogowych oznacza, że sprawa dotyczy osoby tajnego współpracownika. Wynika to stąd, że bezpieka prowadziła ewidencję tych akt według stałego klucza, a IPN, choć nadał tym dokumentom własne sygnatury, zgodnie z zasadami sztuki archiwalnej musi podawać także sygnatury stare.

Dla spragnionych sensacji był to sygnał, że dzięki inwentarzowi można rozpocząć „łowy na agentów”. Chociaż Wildstein powtarza, że zawierająca ok. 240 tys. sygnatur osobowych lista w żadnym wypadku nie jest spisem agentów, tylko pomocą archiwalną, wśród części środowisk medialnych pojawić się może pokusa, aby na tej podstawie dokonywać „dzikiej lustracji”.

Gdyby rzeczywiście do tego doszło, wyrządzona byłaby niepowetowana krzywda wielu ludziom, którzy w tym spisie się znajdują, a agentami nigdy nie byli, co więcej, często SB ich prześladowała, szykanowała i represjonowała. Dotyczy to także osób duchownych, których nazwiska na tej liście się znajdują. Bez zbadania całej dokumentacji znajdującej się w IPN, a także uwzględnienia innych dokumentów, nikt nie ma prawa nazywać tych ludzi agentami.