Mechanizm osaczania

Film „Oficer i szpieg” nie jest tylko kinem historycznym, opowiadającym dzieje sprzed stu lat, ale również przypowieścią o sprawach współczesnych. O miejscu wolnych mediów, roli niezawisłych sądów, koniecznej kontroli poczynań służb specjalnych… Zajmuje się więc postulatami aktualnymi nie tylko w tamtej Francji i nie tylko w kontekście afery Dreyfusa.

Dylemat płk. Picquarta

Alfred Dreyfus pochodził z rodziny bogatych żydowskich fabrykantów z Alzacji. Po wojnie 1870 r., kiedy Francja traci ten region, Dreyfusowie przenoszą się do Paryża. Syn kończy wojskową uczelnię i rozpoczyna służbę we francuskiej armii. Szybko awansuje i jest pierwszym oficerem żydowskiego pochodzenia, który pracuje w Sztabie Generalnym. 15 października 1894 r. zostaje aresztowany pod zarzutem zdrady. W tajnym, trwającym zaledwie cztery dni procesie uznają go za winnego i skazują na dożywotni obóz karny na Wyspie Diabelskiej w Gujanie Francuskiej. Głównym dowodem winy była odręczna notatka przechwycona przez francuski kontrwywiad z otoczenia niemieckiej ambasady w Paryżu. Wskazywała na szpiegowską działalność oficera mającego dostęp do informacji o uzbrojeniu armii francuskiej. Dreyfus cały czas twierdził, że jest niewinny. Sąd orzekł o jego winie na podstawie opinii grafologów. Porównując charakter pisma z przechwyconej notatki i rękopis oskarżonego, śledczy doszli do wniosku, że Dreyfus jest jej autorem.

Film zaczyna się scenami jego publicznej degradacji. Obserwuje ją płk Georges Picquart (świetna rola Jeana Dujardina), postać kluczowa dla filmu. W czasie procesu Dreyfusa był sprawozdawcą przekonanym o jego winie. Nie jest także wolny od antysemickich uprzedzeń. Wyrok skazujący w jego ocenie jest nie tylko sprawiedliwy, ale w jakimś sensie należy się niezbyt przez niego lubianemu przedstawicielowi żydowskiej społeczności. Dzięki tej sprawie pułkownik awansuje – zostaje szefem jednej z sekcji kontrwywiadu wojskowego. Porządkując stare sprawy, wpada na ślad informacji, które podważają jego wiarę w rzetelność procesu Dreyfusa. Zaczyna drobiazgowe śledztwo, w wyniku którego nabiera pewności, że skazano niewinnego człowieka. Na podstawie zebranych materiałów dochodzi do wniosku, że niemieckim szpiegiem jest inny oficer – Charles Walsin Esterhazy. Wojsko nie chce jednak, aby kontynuował śledztwo. Zwierzchnicy nakazują mu milczenie, a później przenoszą go do Tunisu.