Mapy myśli

W skrócie to słowno-obrazowy sposób notowania, który ułatwia zapamiętywanie, porządkowanie i wiązanie ze sobą myśli czy informacji. Dzięki wyobraźni, wiedzy i zdolności kształtuje logiczne myślenie. Tworzenie skojarzeń słów z obrazami wspiera kreatywność nawet najbardziej ospałych umysłów. A nadana całości przejrzysta struktura pozwala uporządkować wiedzę i ułatwia jej zapamiętywanie. Metoda ta jest przeciwieństwem notowania linearnego, tak powszechnego dzisiaj w szkołach. Sporządzane przez uczniów i studentów notatki często są zbyt obszerne i nie zawsze czytelne. Samo notowanie zresztą bywa nużące i powoduje dekoncentrację. Na dodatek w zapisanym w zeszycie tekście trudno jest czasem powiązać ze sobą fakty, czy odnaleźć ciąg przyczynowo-skutkowy. W czasach, gdy najbardziej w pamięć zapadają obrazy, mapy myśli mogą być odkryciem nie tylko ułatwiającym naukę. – Bardzo pomogły mi na studiach. Wtedy po raz pierwszy spotkałem się z tym tematem, który następnie bardzo mnie zainteresował. Ćwicząc przed sesją na sobie tę metodę, zorientowałem się, że jestem w stanie opanować materiał w krótszym czasie. To pozwoliło mi osiągnąć lepsze wyniki i zdać wszystkie egzaminy w terminach bez żadnych problemów – mówi dr inż. Tomasz Stachura, pasjonat i popularyzator wykorzystania map myśli w nauce, pracy i biznesie. Od czego zacząć?

Kartka i kolorowe kredki

Na początek wystarczy kartka, najlepiej formatu A4, kilka kolorowych kredek lub pisaków i długopis. Najlepiej wybrać czystą kartkę, bo kratki i linie narzucają z góry wytyczony porządek. Kartkę układamy poziomo przed sobą, a na jej środku zapisujemy główny temat, który chcemy opanować, rozwinąć czy zapamiętać. Powinien on być zapisany większymi literami. Kolejnym krokiem jest skojarzenie tematu z prostym rysunkiem, który umieszczamy obok tytułu (może być także wpisany w rysunek lub stanowić jego integralną część). Temat i rysunek to rzucające się w oczy centrum mapy. Od niego odchodzić będą grubsze linie przypominające gałęzie. Każda z nich to kolejny podpunkt do tematu, kategoria czy ważny element do zapamiętania. Na nich zapisywane są słowa klucze. Bardzo istotne jest utrzymanie porządku i hierarchii. Najważniejsze zagadnienia tematu to podkreślone słowa klucze umieszczane nad głównymi gałęziami, od których odchodzą cieńsze rozgałęzienia z mniejszymi napisami.

Przejrzystość mapy łatwo zachować, stosując kilka reguł. Po pierwsze każda główna kategoria zobrazowana gałęzią z odnogami powinna być w innym kolorze. Po drugie podczas tworzenia mapy nie należy obracać kartki. To pozwoli na horyzontalne zapisanie wszystkich informacji, które staną się łatwe do odczytania. Zapisywane słowa mogą być podkreślane wielkością, kształtem czy kolorem liter. Do ich uwydatnienia można używać także kolorowych zakreślaczy, ramek czy chmurek. Przy zapisywaniu kolejnych informacji należy używać jednego lub dwóch kluczowych słów. Wyjątkiem są treści ważne do zapamiętania jako całość (np. reguły, definicje czy cytaty). – Rysowanie gałęzi na kartce dobrze jest zacząć mniej więcej na godzinie 13. To pozwala lepiej rozplanować miejsce na kartce – radzi T. Stachura, twórca mapymysli.net. – System, sposób tworzenia i styl każdy musi wyrobić sobie sam – dodaje.

To jest niewątpliwym plusem tej metody. Mapy może tworzyć każdy niezależnie od posiadanych zdolności plastycznych. Z czasem własny system kolorów i rysunków odpowiadających skojarzeniom buduje jedyny w swoim rodzaju styl. Często zwykłe notatki potrafią przybierać atrakcyjne formy. Jednak nie o to chodzi. Nie sama mapa ma być celem, ale sposób, w jaki wiedza na niej zaznaczona zostanie zapamiętana. Mapa jest tylko narzędziem ułatwiającym uporządkowanie informacji.

Konstruowanie mapy

Pomocne w tym procesie są także drobne rysunki umieszczane przy kluczowych słowach lub zamiast nich. Mają one obrazować bezpośrednie skojarzenia z informacją, jaką chcemy zapamiętać. Można wykorzystywać powszechnie znane piktogramy, symbole lub proste rysunki własnego pomysłu. Trzeba pamiętać o tym, że mapa ma być przede wszystkim czytelna dla osoby, której służy i która ją tworzyła.

Jak długo trwa nauka tworzenia takich map? – U różnych osób wygląda to inaczej. Niektórzy w ogóle nie mają nawyku robienia notatek. Dlatego dobrze jest na początku nauczyć się wyławiać słowa klucze, najważniejsze informacje. Potem można próbować na bieżąco rysować mapy według opisanych wcześniej zasad – zwraca uwagę Tomasz Stachura. – Dobrze jest zacząć od prostych map rysowanych po przeczytaniu książki czy artykułu. Wykłady są z reguły dynamiczne. Nie mamy nad nimi panowania i nie jesteśmy w stanie przewidzieć, co będą zawierały. Dlatego kolejnym krokiem może być rysowanie map na bieżąco. Co ciekawe, ludzie o dobrze rozwiniętej inteligencji wizualno-przestrzennej, notując, często rysują, podkreślają, niekoniecznie piszą w liniach. Takim osobom mapy myśli pozwolą odnaleźć strukturę porządkującą całość. Bardziej analitycznym umysłom ten sposób pomoże rozwinąć kreatywność – wyjaśnia.

Nie tylko dla uczniów

Ponieważ pokazują całościowo temat wraz z kategoriami i wzajemnymi powiązaniami, mapy myśli z powodzeniem wykorzystywane są przez nauczycieli, wykładowców czy szkoleniowców – dzięki nim na samym początku uczniowie czy słuchacze są w stanie zobaczyć strukturę wykładu, co pomaga porządkować zdobywaną wiedzę. Ale mapy myśli mogą być wykorzystywane także w innych sytuacjach. Ich tworzenie jest bardzo przydatne np. w biznesie. Stosowanie tej metody ułatwia planowanie, poszukiwanie kierunków rozwoju, nowych możliwości czy analizowanie. Wspólne tworzenie mapy przez zespół współpracowników pozwala na bieżąco porządkować i szukać nowych powiązań podczas często chaotycznej burzy mózgów. Wreszcie można je wykorzystywać do planowania własnych, osobistych przedsięwzięć, kierunków rozwoju czy po prostu dla zabawy i pobudzania wyobraźni.

Istnieją także programy komputerowe (np. Mind- ­Meister, iMind Map, XMind) ułatwiające tworzenie map myśli. Szeroki wybór szablonów, stylów i narzędzi pozwala tworzyć komputerowe mapy, które potem łatwo udostępnić innym. Nieważne, czy rysowane ręcznie, czy za pomocą programu komputerowego, notowanie i planowanie tym sposobem to bardzo przyjemny i… relaksujący proces. •