IPN potępia usunięcie polskich płaskorzeźb z memoriału w Katyniu

Instytut Pamięci Narodowej wydał oświadczenie, w którym stanowczo potępia usunięcie przez władze Federacji Rosyjskiej dwóch polskich płaskorzeźb z Cmentarza Wojennego w Katyniu. Chodzi o przedstawienia Orderu Wojennego Virtuti Militari oraz Krzyża Kampanii Wrześniowej 1939. Jak wskazuje IPN, rosyjska prokuratura uznała je za symbole naruszające przepisy dotyczące obiektów dziedzictwa kulturowego i zasad upamiętniania zwycięstwa ZSRR w tzw. Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej.
W oświadczeniu Instytut podkreśla historyczne znaczenie obu odznaczeń. Przypomina, że Order Virtuti Militari, ustanowiony w 1792 r., jest jednym z najstarszych istniejących orderów wojskowych na świecie i wyróżniał żołnierzy za wybitną odwagę. Natomiast Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939 upamiętnia obrońców Polski z 1939 r. i symbolizuje walkę z dwoma totalitaryzmami: nazistowskim i sowieckim.

IPN odrzuca rosyjskie twierdzenia, jakoby odznaczenia miały charakter „rusofobiczny”. Podkreśla, że ich istotą jest upamiętnienie konkretnych wydarzeń historycznych oraz bohaterstwa polskich żołnierzy, a nie współczesne odniesienia polityczne.

W dokumencie IPN krytykuje również rosyjską narrację historyczną, według której II wojna światowa miała rozpocząć się dopiero w 1941 r. Instytut przypomina o pakcie Ribbentrop–Mołotow z sierpnia 1939 r., który poprzedził niemiecko-sowiecki atak na Polskę i wspólny rozbiór jej terytorium.

IPN wskazuje, że Polska — w przeciwieństwie do Rosji — przestrzega prawa dotyczącego ochrony cmentarzy wojennych, niezależnie od narodowości pochowanych tam osób. Zgodnie z obowiązującą ustawą z 1933 r., groby i miejsca spoczynku żołnierzy, w tym czerwonoarmistów, są w Polsce otaczane opieką państwa.

Według IPN, demontaż płaskorzeźb w Katyniu jest realizacją wcześniejszych zapowiedzi władz obwodu smoleńskiego z 2025 r. Instytut przypomniał, że już wcześniej reagował na sygnały o planach dewastacji polskich miejsc pamięci, publikując dwa odrębne oświadczenia w sprawie Miednoje i cmentarza ofiar Zbrodni Katyńskiej.

Instytut Pamięci Narodowej zaapelował do władz obwodu smoleńskiego o natychmiastowe przywrócenie zniszczonych elementów memoriału. „Dewastacja miejsc pamięci jest działaniem niegodnym cywilizowanych narodów” – podkreślono w oświadczeniu.