Zakony i ordery

Napierśniki polskich zbroi husarskich z XVII wieku często zdobi medalion z Matką Bożą. Osoby zwiedzające muzea zwykle sądzą, że to tylko ozdoba i znak pobożności husarzy. W rzeczywistości jest to jednak coś więcej – symbol pierwszego polskiego orderu, o którym mało kto dziś pamięta.

Żeby zrozumieć przyczyny ustanowienia i szybkiego upadku tego orderu, musimy uświadomić sobie, że w tamtych czasach order był czymś zupełnie innym niż obecnie. Dziś, wiadomo, jest to przedmiot przyznawany różnym osobom jako znak uznania dla ich osobistych zasług. Noszone dawniej ordery nie były jednak niczym innym, jak tylko symbolem przynależności do… zakonu rycerskiego. Te elitarne bractwa, broniące w średniowieczu Królestwa Jerozolimskiego, zdobyły w świecie chrześcijańskim powszechny szacunek. Dlatego na ich wzór różni władcy tworzyli później, między XIV a XVIII wiekiem, jeszcze bardziej elitarne organizacje, tyle że już bez składania ślubów zakonnych. Symbol, który mieli prawo nosić członkowie takiego „zakonu”, nie świadczył o ich zasługach, ale o koneksjach. Kiedy tylko ktoś otrzymał członkostwo w utworzonym przez Habsburgów zakonie-orderze Złotego Runa, natychmiast dumnie się z tym obnosił. Oznaczało to bowiem, że został uznany przez cesarza lub króla Hiszpanii za jego zaufanego przyjaciela. Dlatego łańcuch Orderu Złotego Runa okala polski herb na wieży Zamku Królewskiego w Warszawie. Kazał go wyrzeźbić Zygmunt III Waza.