W 42. rocznicę ogłoszenia stanu wojennego na placu Piłsudskiego, pod krzyżem papieskim upamiętniającym mszę odprawioną przez Jana Pawła II w czerwcu 1979 r., prezydent Andrzej Duda i prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Karol Nawrocki zapalili znicze. Znicze pod krzyżem zapalili także przedstawiciele korpusu dyplomatycznego i działacze "Solidarności" z lat osiemdziesiątych. Uroczystość poprzedziło odmówienie różańca za ofiary systemu komunistycznego.

PAP DODANE 13.12.2023

42 lata temu wprowadzono stan wojenny

42 lata temu, w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r., wprowadzono stan wojenny. Władzę w Polsce przejęła junta wojskowa pod przywództwem gen. Wojciecha Jaruzelskiego. Celem reżimu komunistycznego było zniszczenie wielomilionowego ruchu "Solidarności". Wojskowy zamach stanu kosztował życie co najmniej kilkudziesięciu Polaków. 

Prezydent przypomniał, że wprowadzenie stanu wojennego 13 grudnia 1981 r. oznaczało zdławienie nadziei związanych z powstaniem "Solidarności". "Była to wiara, że PRL, tamtą Polskę Ludową, niesuwerenną, nie w pełni niepodległą, znajdującą się za żelazną kurtyną uda się zmienić na lepsze poprzez jedność, poprzez to, że ludzie będą jedni z drugimi" - powiedział prezydent. Dodał, że wbrew ich twierdzeniom Polakom nie groziła wówczas interwencja sowiecka. "Wszystko to było nieprawdą. To był haniebny czyn, akt tchórzostwa, zdławienia woli narodu i pragnienia życia w niepodległym, suwerennym państwie. Komuniści na czele z gen. Jaruzelskim postanowili Polakom to odebrać, chroniąc swoje władztwo i poddaństwo wobec sowieckiego reżimu" - dodał Andrzej Duda.

W swoim wystąpieniu prezydent wymienił miejsca i ofiary najgłośniejszych ofiar stanu wojennego, między innymi górników z kopalni "Wujek", zastrzelonych protestujących w Lubinie, Bogdana Włosika i Grzegorza Przemyka, księdza Jerzego Popiełuszkę oraz innych zamordowanych skrytobójczo w okresie stanu wojennego i kolejnych latach reżimu komunistycznego. "Dziękuję wszystkim, którzy tu i w innych miejscach Polski składają hołd ofiarom stanu wojennego i składają podziękowania bohaterom tamtych lat, tym znanym i nieznanym. Miałem dziś okazję odznaczyć Orderami Odrodzenia Polski grupę takich niezłomnych, którzy nie poddali się i walczyli o wolną Polskę ryzykując życie, zdrowie i kariery zawodowe" - mówił prezydent. Dodał, że jest to jednocześnie symboliczne odznaczenie całego pokolenia "Solidarności", "tych wszystkich, którzy się nie bali i niezłomnie chcieli wolnej Polski, którą drogą pokojową odzyskaliśmy w 1989 r." i swoją postawą przyczynili się także do upadku komunizmu w Europie Środkowej.

Na zakończenie uroczystości jej uczestnicy uczcili ofiary stanu wojennego minutą ciszy.

Kampania społeczna "Ofiarom stanu wojennego. Zapal Światło Wolności", organizowana przez Instytut Pamięci Narodowej po raz dziewiąty, ma na celu upamiętnienie wszystkich tych, którzy stracili życie lub w inny sposób ucierpieli w wyniku wprowadzonego 13 grudnia 1981 roku stanu wojennego. Dla upamiętnienia tragicznych wydarzeń sprzed 42 lat w oknach polskich domów zapłonęły świece. Internauci zapalili wirtualne Światło Wolności. Zwieńczeniem uroczystości w rocznicę wprowadzenia stanu wojennego będzie koncert "Cena za prawdę" w warszawskim Teatrze Polskim. Koncert przybliży postaci bohaterskich Polek, tworzących opozycję antykomunistyczną, takich jak: Stanisława Sobieraj, Halina Mikołajska, Alina Pieńkowska, Anna Walentynowicz czy Ewa Ernestyna Sułkowska-Bierezin. Wystąpią Sławek Uniatowski, Krystyna Prońko, Józefina, Golec uOrkiestra i Warszawska Orkiestra Sentymentalna. Relacja z koncertu rozpocznie się w środę o 21.10 na antenie TVP 1.

Jak przypomina IPN, akcja nawiązuje do gestu solidarności, jaki wobec Polaków represjonowanych przez juntę stanu wojennego w Wigilię Bożego Narodzenia 1981 r. wykonały rzesze mieszkańców wolnego świata. Do postawienia w oknach symbolicznych świateł wezwali wtedy prezydent USA Ronald Reagan oraz papież Jan Paweł II. W bożonarodzeniowym orędziu prezydent USA wspomniał o Polakach cierpiących z powodu reżimu komunistycznego i zwrócił się do Amerykanów, mówiąc: "Niech płomień milionów świec w amerykańskich domach będzie świadectwem, że światła wolności nie uda się zgasić". Tamtej zimy świece zapłonęły w oknie Białego Domu i w Pałacu Apostolskim w Watykanie.

Nocą z 12 na 13 grudnia 1981 r. wprowadzono w Polsce stan wojenny. Na ulicach miast pojawiły się patrole milicji i wojska, czołgi, transportery opancerzone i wozy bojowe. Wprowadzono oficjalną cenzurę korespondencji i łączności telefonicznej. Zmilitaryzowano także najważniejsze instytucje i zakłady pracy oraz rozwiązano struktury NSZZ "Solidarność", a także inne stowarzyszenia.

Władze PRL spacyfikowały 40 spośród 199 strajkujących w grudniu 1981 r. zakładów. Najtragiczniejszy przebieg miała akcja w kopalni Wujek, gdzie interweniujący funkcjonariusze ZOMO użyli broni. Zginęło dziewięciu górników. W wyniku stanu wojennego śmierć poniosło ok. 100 osób, aresztowano lub internowano łącznie ponad 10 tys.

Stan wojenny został zawieszony 31 grudnia 1982 r., a 22 lipca 1983 r. - odwołany. Wiele wprowadzonych przez juntę Wojciecha Jaruzelskiego uregulowań prawnych obowiązywało do 1989 r.