Historia śpiewem zapisana

Projekt „Śpiewy pogranicza ze zbiorów Jana Ignaciuka w Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie” realizowany w lubelskim skansenie to pomysł na to, by pokazać różnorodne materiały. − Wiele osób kojarzy to miejsce z kulturą materialną lubelskiej prowincji, czyli wiejską i małomiasteczkową zabudową i przestrzenią parku etnograficznego. My natomiast chcieliśmy pokazać, że w zbiorach mamy ciekawe materiały dokumentujące kulturę duchową, niematerialną, do której zaliczają się m.in. przekazy, wiedza, pieśni, zwyczaje, obrzędy, ale też wszystko to, co wiąże się z umiejętnościami czy rzemiosłem – mówi Agata Kusto z Muzeum Wsi Lubelskiej, koordynatorka projektu.

Dawne życie

Pracownicy muzeum od lat 70. XX wieku kompletowali informacje dotyczące chałup i zagród, które miały być translokowane. Zbierali wiadomości dotyczące tego, w jaki sposób je wyposażyć, ale mieli też świadomość, że to nie wszystko. Na całość obrazu dawnej wsi składało się życie codzienne i odświętne, czyli to, w jaki sposób mieszkańcy funkcjonowali. Zaczęto więc dokumentować zwyczaje i obrzędy. – Z czasem w muzeum pojawił się Włodzimierz Dębski. Organizował on środowisko muzyczne w powojennym Lublinie. Cenił wartości kultury regionalnej i lokalnej. Będąc kompozytorem, dopiero z czasem docenił wartość folkloru muzycznego, tak różnego od muzyki klasycznej, którą tworzył. Pod koniec lat 70. podjął współpracę ze skansenem. Dzięki niemu archiwum naukowe Muzeum Wsi Lubelskiej poszerzyło się o unikalne zbiory folkloru muzycznego – wyjaśnia A. Kusto.

O działaniach muzealnych wiedział też inny badacz − Jan Ignaciuk. − Był to człowiek urodzony w Dańcach w powiecie włodawskim, w rodzinie pochodzenia ukraińskiego. Jego zainteresowania koncentrowały się na folklorze ludności pochodzenia ukraińskiego. Dla wschodniej Lubelszczyzny i Podlasia jako terenów przygranicznych wzajemne oddziaływanie kultur było naturalne i zawsze obecne. Obaj badacze interesowali się tym samym, ale z innej perspektywy. Włodzimierz Dębski widział przede wszystkim folklor polski, zaś Jan Ignaciuk szukał w nim przejawów wpływów ukraińskich – wyjaśnia koordynatorka projektu.

Ignaciuk, zbierając informacje o folklorze i obrzędowości Lubelszczyzny i południowego Podlasia spisywał teksty pieśni i opisywał zwyczaje, ale i nagrywał na taśmy magnetofonowe pieśni śpiewane na dawnej wsi. Kopie nagrań złożył w kilku instytucjach równocześnie. Jedną z części dysponuje Muzeum Wsi Lubelskiej. Pod opiekę do zbiorów folkloru muzycznego przyjął je Włodzimierz Dębski.

Zaśpiewaj z nami

− Mamy świadomość, że nasz materiał nie jest jedynym zachowanym, ale jest na tyle spójny i ciekawy, że warto go pokazać. To inspiracja do tego, by zaprezentować wycinek naszych zbiorów, które są nieoczywiste z punktu widzenia języka, stylu wykonawczego, przesłania tekstów. Stąd pomysł na projekt, który uwzględniłby różne aspekty, a jednocześnie przyczynił się do popularyzacji tych zbiorów i tradycji śpiewów. Dlatego właśnie w Muzeum Wsi Lubelskiej zorganizowaliśmy warsztaty. Chcieliśmy pokazać, że śpiew to naturalny element uzupełniający obraz lubelskiej wsi. To pieśni, które opowiadają o życiu, ale też pozwalają oderwać się od trudnej rzeczywistości, jaka cechowała dawną wieś. Do prowadzenia warsztatów zaprosiliśmy przede wszystkim tradycyjne śpiewaczki pochodzące z miejsc związanych z działalnością J. Ignaciuka − Karolinę Demianiuk z Dołhobród i Ninę Jawdosiuk z Dobrowody. Wspierały je prowadząc zajęcia śpiewacze Ewa Grochowska i Julita Charytoniuk – nauczycielki śpiewu i badaczki tradycji muzycznych – wyjaśnia pani Agata.

Podsumowaniem projektu będzie panel naukowy prezentujący dotychczasowe badania nad kulturowym pograniczem polsko-wschodniosłowiańskim. Odbędzie się on 2 września i do udziału zostali zaproszeni prof. Feliks Czyżewski – slawista, dialektolog, etnolingwista, prof. Jan Adamowski – językoznawca, folklorysta i kulturoznawca oraz dr Beata Maksymiuk-Pacek – kulturoznawczyni i badaczka obrzędowości Lubelszczyzny i Podlasia. Wystąpią także animatorki prowadzące warsztaty. Zwieńczeniem projektu będzie koncert uczestników warsztatów oraz zespołu śpiewaczego Jarzębina z Zabłocia i potańcówka przy muzyce kapeli Kwadryl. Wstęp wolny, obowiązują zapisy na bezpłatne bilety. Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z Funduszu Promocji Kultury.