Opinia przesądzająca

Bogumił Łoziński: Jak ocenia Pan opinię rzecznika Yves’a Bota w sprawie ludzkiego embrionu?
Dr Michał Królikowski: – Nie znam tak mocnej wypowiedzi w prawie unijnym, która w jednoznaczny sposób przesądzałaby o konieczności podmiotowej ochrony życia człowieka przed jego narodzeniem.

Jeśli Trybunał wyda wyrok zgodny z tą opinią, jakie będzie to miało znaczenie dla prawnej ochrony ludzkiego embrionu?
– Rzecznik Bot stwierdza, że do każdej komórki człowieka, zachowującej potencjał rozwojowy, należy odnosić zasadę godności człowieka. Jeśli Trybunał wyda wyrok zgodny z takim stanowiskiem, to będzie można powoływać się na niego w każdym rozstrzygnięciu prawnym dotyczącym ochrony życia człowieka, a szczególnie statusu ludzkiego embrionu.

W Polsce toczy się debata nad prawnym uregulowaniem kwestii in vitro, a więc także statusu ludzkiego embrionu. Czy opinia rzecznika Bota i prawdopodobnie zgodny z nią wyrok Trybunału może mieć na nią wpływ?
– Prawo nie jest tworzone w próżni. Przy tworzeniu prawa należy kierować się podstawowymi dla systemu prawnego rozstrzygnięciami aksjologicznymi. W tym przypadku ustawodawca powinien wyjść od zasady podmiotowej ochrony ludzkiego embrionu.

Co można zrobić, jeśli zostanie przyjęte prawo nieuwzględniające zasady godności człowieka w stosunku do ludzkiego embrionu?
– Podstawową procedurą jest skarga konstytucyjna obywatela, pytanie prawne sądu lub wniosek jednego z uprawnionych podmiotów ustrojowych (np. grupy 50 posłów), kierowany do Trybunału Konstytucyjnego, kwestionujące zgodność z Konstytucją. Korzystny wyrok Trybunału Sprawiedliwości nie spowoduje bezpośrednio zmiany naszego ustawodawstwa, ale stosowanie prawa musi uwzględniać wykładnię prounijną, a zatem obowiązek stosowania prawa najpełniej – na ile to możliwe ze względu na treść ustawy – w zgodzie z prawem europejskim. W takich warunkach trudno traktować w prawie ludzki embrion jako zwykłą tkankę lub wartość konstytucyjną pozbawioną podmiotowego charakteru.

* Dr Michał Królikowski pracuje na Wydziale Prawa i Administracji UW, jest członkiem Zespołu Ekspertów ds. Bioetyki Konferencji Episkopatu Polski