Paweł z Teb, żyjący na przełomie III i IV wieku, jest uważany za pierwszego chrześcijańskiego pustelnika. W latach 375–377 jego żywot został spisany przez św. Hieronima.
Czytamy w nim, że Paweł, pochodzący z zamożnej egipskiej rodziny, w wieku lat 15 został osierocony i zamieszkał na pustyni. Żył tam aż 98 lat. Kiedy zmarł, pochował go inny sławny eremita, św. Antoni Opat, który odwiedził przyjaciela w jego pustelni.
Na obrazie widzimy pustelnika niemal nagiego, osłoniętego skromnym odzieniem splecionym z liści palmowych, pogrążonego w modlitwie. Spogląda w niebo, a w ręce trzyma różaniec. Z prawej strony przylatuje do niego czarny kruk, niosący w dziobie pożywienie. Według legendy Bóg codziennie posyłał do Pawła kruka z połową placka jęczmiennego. Przywykły do ascetycznych praktyk pustelnik nie dostrzegał jednak pokarmu. Był człowiekiem wielkiej modlitwy. Przypominają o tym różaniec oraz księgi Pisma Świętego leżące na skale. Jedna z nich jest otwarta, aby święty mógł medytować jej treść. Wbity w ziemię krzyż oznacza z kolei, że Paweł najczęściej rozważał mękę Pańską. Leżąca obok czaszka to symbol vanitas – marności i przemijania wszystkich rzeczy ziemskich.
Święty Paweł jest patronem zakonu paulinów, założonego w XIII wieku na Węgrzech. Dlatego w herbie tego zgromadzenia znalazły się kruk przynoszący strawę pustelnikowi oraz dwa lwy. Zgodnie bowiem z legendą św. Antoni Opat, będący w chwili śmierci św. Pawła człowiekiem w podeszłym wieku, nie miał siły wykopać dla niego grobu. Wtedy uczyniły to, z Bożego nakazu, dwa lwy.
Leszek Śliwa
Zastępca sekretarza redakcji „Gościa Niedzielnego”
Prowadzi stałą rubrykę, w której analizuje malarstwo religijne. Ukończył historię oraz kulturoznawstwo (specjalizacja filmoznawcza) na Uniwersytecie Śląskim. Przez rok uczył historii w liceum. Przez 10 lat pracował w „Gazecie Wyborczej”, najpierw jako dziennikarz sportowy, a potem jako kierownik działu kultury w oddziale katowickim. W „Gościu Niedzielnym” pracuje od 2002 r. Autor książki poświęconej papieżowi Franciszkowi „Franciszek. Papież z końca świata” oraz książki „Jezus. Opowieść na płótnach wielkich mistrzów”, także współautor dwóch innych książek poświęconych malarstwu i kilku tomów „Piłkarskiej Encyklopedii Fuji”. Jego obszar specjalizacji to historia, historia sztuki, dawna broń, film, sport oraz wszystko, co jest związane z Hiszpanią.