Kilka kilometrów od Kościerzyny polna droga. Osada Burego Misia wita zapachem późnego lata i dobrym słowem. Bure Misie akurat zbierają aronię. Inne doglądają pomidorów i warzyw. Dziewczyny robią sery, a Wojtek obiera bazylię. Kiedy wielkie pachnące liście się ususzą, powstanie doskonała przyprawa. Bazylia mrożona będzie do sera – zielonego jak zioła i nadzieja na wspólną, dobrą przyszłość.

Sery prosto od krowy

Monika Miszczak, czyli Bury Niedźwiedź – opiekunka Burych Misiów, mieszka w osadzie od 1998 roku. Tu poznała męża Grzegorza, tu urodziła się ich córka. Osada to jej miejsce życia, a Bure Misie to ludzie, z którymi po prostu chce się być. – Oni są prawdziwi, nie udają, kochają całym sercem. Więc czasem bywa trudno, gdy wyjeżdżam na urlop, bo po kilku dniach tęsknię – uśmiecha się pani Monika.

Ubrana w specjalny fartuch, pokazuje nowoczesną serowarnię, w której jednak większość prac wykonuje się ręcznie. Z najlepszego mleka od własnych krów rasy jersey. – Sery pojawiły się u nas w 2002 roku. Najpierw mieliśmy jedną krowę, ale gdy przyjechała do nas Ewunia – Bury Miś, koniecznie chciała, żebyśmy robili i ser – wspomina pani Monika. – Początkowo robiliśmy zwykły twaróg, najprostszy. Potem, gdy krów przybywało, w małej wędzarni podjęliśmy się produkcji serów twarogowych smędzonych typu oscypek. Tylko na własny użytek i dla znajomych – dodaje.

Gospodarstwo zaczęło się rozrastać. Krów i mleka było coraz więcej, a smak osadowych serów, prawdziwych, bez chemii, zyskiwał coraz więcej amatorów. Powstał pomysł, by robić sery dojrzewające. Ale to już sprawa trudniejsza i poważniejsza. – Wszystkiego uczyliśmy się sami, metodą prób i błędów. Czytaliśmy, co się dało. Wprowadziliśmy do asortymentu sery śniadaniowe niedojrzewające, w końcu zbudowaliśmy dojrzewalnię. I powoli, powoli nasze sery zaczęły przypominać najlepsze dojrzewające sery z południa Europy.

To prawda. Najmłodsze osadowe sery mają po kilka tygodni, najstarsze – dwa, trzy lata. Są świetnej jakości i sprzedają się jak świeże bułeczki. Bure Misie – 46-letnia Ewa i 21-letnia Weronika, najlepsze serowarki nie tylko na Kaszubach, ale może i w Polsce, prezentują swoje wyroby. Sery z ziołami, z bazylią i czarnuszką z osadowego ogrodu, tradycyjne, ostrzejsze i łagodne. Niektóre ważą po kilka kilogramów. – Oczywiście ważny jest ich smak, lecz liczy się też to, że dzięki nim zyskujemy środki na utrzymanie osady. Ale najważniejszy jest fakt, że dzięki serom Bure Misie mają pracę, czują się potrzebne i są świetne w tym, co robią – opowiada Monika.

Bez tej pracy – dobrej i potrzebnej – osada niewiele różniłaby się od domów pomocy społecznej. A odróżnia się, i to bardzo. Bure Misie Ewa i Weronika, mimo że pracują z opiekunem, czyli Burym Niedźwiedziem, po latach nauki doskonale radzą sobie same. Potrafią zrobić sery idealne. Kto im dorówna?

Życie w osadzie

Dorosłe osoby niepełnosprawne intelektualnie do Osady Burego Misia trafiają zazwyczaj wtedy, gdy ich rodzice odchodzą lub tracą siły. Przychodzą ze wspólnot w Bytomiu, Poznaniu, Krakowie. To tam wiele lat temu zmartwychwstaniec ks. Kuba Marchewicz rozpoczął pracę wśród osób niepełnosprawnych intelektualnie. Latem Bure Misie i ich rodziny spotykają się na obozach na terenie osady – w tym roku odbyły się one już po raz 35. Co roku w tych wyjazdach uczestniczy nawet 250 osób.

Z biegiem lat Bure Misie poznają osadę, dzięki czemu miejsce to staje się ich domem. Dlatego gdy przychodzi nieuchronny czas, kiedy osobą niepełnosprawną intelektualne nie mogą zajmować się już mama, tata czy opiekun, ona przeprowadza się do miejsca przyjaznego, kochanego. Do ludzi, którzy są jej drugą rodziną.

Bury Niedźwiedź Paulina przyjechała tu kilka lat temu. Wcześniej była we wspólnocie w Poznaniu, a osadę odwiedzała w wakacje. – Zawsze potem tęskniłam. W końcu zamieszkałam tu na stałe. Mam swoje Bure Misie, którymi się opiekuję, ale też zajmuję się gośćmi, sprzedaję sery. Czasem pomagam w ogrodzie. Faktycznie tu jest inny świat. Żyjemy w symbiozie z naturą, rytm dnia w dużym stopniu podporządkowany jest porom roku – opowiada, ważąc i krojąc sery na sprzedaż. – Gdy ktoś tu raz przyjdzie, zawsze wraca.

Ksiądz Kuba Marchewicz, zwany po prostu Kubą, rozmawia z Misiami. Już po pracy, można więc odpocząć. Dziś sporo działo się na budowie – powstaje nowy dom dla Misiów, osada się rozrasta. Obecnie na stałe mieszka tu ponad 30 osób niepełnosprawnych intelektualnie. Każdy Bury Miś ma własny pokój, który urządza tak jak chce. Misie mogą też hodować zwierzęta – kota lub psa czy nawet żółwia. Warunek: zwierzę trzeba utrzymywać z własnych zarobionych w osadzie pieniędzy.

Ksiądz Kuba, założyciel wspólnoty, jest też od 30 lat prezesem Fundacji Burego Misia im. Bogdana Jańskiego. W 1989 roku było to jedno z pierwszych niezależnych stowarzyszeń. Wobec wspólnoty fundacja pełni funkcję służebną. Jej głównymi celami są udzielanie schronienia i opieki, rehabilitacja i rekreacja oferowane ludziom niepełnosprawnym intelektualnie i ruchowo. Dlatego właśnie Fundacja Burego Misia stale tworzy i utrzymuje bazę materialną dla podopiecznych. – Bogdan Jański, założyciel zmartwychwstańców, który jest patronem naszej fundacji, mawiał, że najwięcej dobra czyni się przez miłość, a nie przez logiczność pojęć – mówi ks. Kuba. – Tak to u nas jest. Przede wszystkim przyjaźń i miłość względem naszych przyjaciół. Wszystko inne – działanie, tworzenie to konsekwencje tego pierwszego.

Nazwy „Bure Misie” i „Bure Niedźwiedzie” coraz częściej mają sens symboliczny czy raczej historyczny. Bo różnice się zacierają, a Bure Misie umieją żyć, pracować, a przede wszystkim kochać dużo lepiej niż Niedźwiedzie – opiekunowie.

Ziółka, aronia i inne

Na dużym stole w świetlicy – czy raczej domowym salonie, bo wszystko tu jest jak wielki dom – leżą sterty bazylii. Już od progu oszałamiająco pachnie, aromat bazylii miesza się z zapachem suszących się mięty i lawendy. Wojtek porusza się na wózku. Ręce ma jednak sprawne, więc z pieczołowitością odrywa liście z łodyżek. Układa je osobno, na zwiększającej się kupce. Pomaga mu drugi Wojtek, jeden z najstarszych mieszkańców osady. Siwy, z ujmującym uśmiechem.

– Lubię to robić – opowiada Wojtek pierwszy. – To praca ważna i przyjemna. Czasem też pomagam w warzywniaku. Mogę dojechać do niego na wózku. Warzywa u nas rosną nie nisko, na poziomie ziemi, lecz wyżej, w wysokich, wielkich donicach.

– Tak, to dobra praca – przytakuje Wojtek drugi, który mimo wieku radzi sobie doskonale.

Pani Monika, Bury Niedźwiedź, zabiera podopiecznych do przelewania miodu. Miód jest także tutejszą specjalnością, choć robi się go tylko dla potrzeb osady. Misie lubią ten przysmak tak bardzo, że nie starcza na sprzedaż. Idą do ogrodu. Miód kwiatowy, z własnej pasieki, już podebrany. Teraz czas na przelewanie go do słoików. Bure Misie pomagają, ostrożnie trzymając słoiki pod kranikiem z lepkim złocistym płynem. Słodki aromat jest tak silny, że zewsząd przylatują pszczoły. Bure Misie, które niegdyś krzyczały: „Osy, ratunku!”, teraz tłumaczą: „To pszczółki, są naszymi przyjaciółmi. Puchate i dobre”. Prawda to.

Nieopodal, przy zejściu do jeziora, widać uginające się od owoców krzaki aronii. Trzeba to wszystko zebrać, przebrać. Potem będzie z tego sok – doskonały na przeziębienie, pełen witamin i osadowej miłości. Bure Misie zbierają pracowicie owoce, a pomagają im wolontariusze z osadowych wiosek sąsiadek.

Tymczasem Bury Miś Maciej poszedł do szklarni po pomidory. Wraca ze skrzynką napełnioną dorodnymi, słodkimi, czerwonymi kulami. Takich pomidorów jak w osadzie nie ma chyba na całych Kaszubach. A może i dalej. Maciej, dumny ze zbiorów, niesie je do kuchni. Będą w sam raz na kolację.

– Osada jest niemal samowystarczalna – tłumaczy Małgosia, wolontariuszka. – To fascynujące, że mieszkańcy utrzymują się w dużym stopniu z pracy swoich rąk. Właśnie to daje im szczęście i spokój. Dlatego przyjeżdżam tu i pomagam. Ten spokój udziela się każdemu.

Benek i konie

Gdzieś między chlewikiem a oborą jak strzała pomyka elektryczny wózek. Wiezie właściciela – Benka. Benek, chociaż nogi ma niesprawne i jedną rękę, radzi sobie drugą: obsługuje prosty joystick, co pozwala mu poruszać się po osadzie. Benek chętnie zabiera innych do swojego królestwa, do koni.

Jedzie szybko, od czasu do czasu staje, czekając na opieszałych, bo oni bez wózka. Na duże pastwisko jest dość daleko. Trzeba robić przystanki. Wyboje? Co to dla Benka – jego wózek ma grube koła i jest dostosowany do jazdy w terenie.

Trzy piękne konie, kuc i osiołek są gdzieś hen na końcu łąki. Benek uspokaja: – Przyjdą, zaraz przyjdą. Na początku trudno go zrozumieć. Ale trwa to tylko chwilę. – Kiedyś w ogóle nie umiałem mówić, ale nauczyłem się – opowiada powoli, z dumą. Stara się mówić jak najwyraźniej. – Moja nauczycielka tłumaczy mi, że muszę ćwiczyć i nadal się uczyć. Jak ktoś chce zrozumieć i rozmawiać, to zrozumie. Najgorzej, kiedy ludzie nie chcą słuchać i uciekają. Boją się. To wtedy mnie boli…

Konie, gdy widzą Benka, powoli podchodzą bliżej. W końcu radośnie rżą. – Kocham konie. To moja miłość – uśmiecha się szeroko Benek. – Mój tata był masztalerzem. Ja jeździłem z nim na zawody. Teraz tata już nie żyje, ale ja jeżdżę nadal. Znam się na koniach – dodaje.

Mówię, że biały koń jest chyba najpiękniejszy z całego stada. – Nie ma białych koni. Nie ma takiej maści. To jest maść siwa – instruuje. Prawda to. Benek zaprasza do swojego pokoju, do domu niedaleko pastwiska. Ma tu wszystko, czego potrzebuje: zdjęcia przyjaciół, trofea z wielu zawodów, komputer ze specjalnym programem, który pomaga mu odbierać maile, czytać, oglądać filmy. I ukochaną kawę. Jeśli jest rurka, może pić sam. Rurka – dobry wynalazek. – W osadzie jestem u siebie. To jest mój dom. I tu jest jak w raju. Jestem tu szczęśliwy.

Zachodzi słońce. Bure Misie i Niedźwiedzie idą wspólnie na kolację. Pachnie późnym latem, warzywami z warzywnika. Krowy przypominają, że czas na dojenie. Benek wraca do swojego pokoju. Ale wcześniej jeszcze raz pojedzie do koni, pożegnać się. Do jutra. To był kolejny dobry dzień. Dobry osadowy dzień.•