Ukraińcy z pomocą Polakom

Postulat, by upamiętnić „sprawiedliwych” Ukraińców, wyrazić im wdzięczność za ocalenie, formułuje się w Polsce od dawna. Zgłaszają go sami uratowani, a także inni uczestnicy wydarzeń, którzy przeżyli. Dla uratowanych było jasne, że obok utrwalenia pamięci o pomordowanych, odtworzenia okoliczności ich śmierci i ewentualnego wskazania sprawców, należy uwiecznić – w formie publikacji i pomników – heroiczny gest ratujących. Z inicjatywy Stowarzyszenia Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów we Wrocławiu w 1999 r. odsłonięto w tym mieście pomnik-mauzoleum polskich ofiar ukraińskiego ludobójstwa na Kresach, w którego krypcie znalazła się urna z ziemią z grobu Ukraińców pomordowanych przez OUN i UPA, zaś w 2002 r. na pomniku umieszczono tablicę upamiętniającą Ukraińców, którzy ponieśli śmierć, ratując Polaków. Czynione są starania, by powstał tam „ogród sprawiedliwych”.