Za zamkniętymi drzwiami. Co warto wiedzieć o przebiegu konklawe?

Kolegium Kardynalskie poinformowało, że konklawe rozpocznie się 7 maja, dokładnie w 15. dniu od rozpoczęcia sede vacante. Tego dnia o godzinie 10 w Bazylice Świętego Piotra zostanie odprawiona Msza Święta o wybór Papieża – Pro Eligendo Romano Pontifice. Przewodniczyć jej będzie Dziekan Kolegium Kardynałów, kard. Giovanni Batista Re – ten sam, który przewodniczył mszy pogrzebowej papieża Franciszka i wygłosił kazanie. Sam kard. Re nie weźmie udziału w konklawe – w styczniu skończył 91 lat, a elektorami są kardynałowie, którzy w dniu śmierci papieża nie ukończyli 80 lat.

Konklawe rozpocznie się o godz. 16.30 od modlitwy w Kaplicy Paulińskiej Pałacu Apostolskiego, po której kardynałowie przejdą w procesji do Kaplicy Sykstyńskiej. W trakcie procesji śpiewana będzie Litania do Wszystkich Świętych oraz hymn Veni, Creator Spiritus. Udział w konklawe weźmie 133 ze 135 elektorów, mających prawo głosu. Dwóch kardynałów nie przybędzie z powodu choroby. Kardynałowie elektorzy pochodzą z 70 państw świata. Św. Jan Paweł II mianował 5 (4 proc.) spośród nich, Benedykt XVI 20 (15 proc.), zaś Franciszek 108 (81 proc.). W najbliższym konklawe nie weźmie udziału kard. Giovanni Angelo Becciu. 29 kwietnia wydał on oświadczenie, w którym stwierdza: „Mając na sercu dobro Kościoła (...), a także przyczyniając się do komunii i spokoju konklawe, postanowiłem być posłuszny woli papieża Franciszka, aby nie wchodzić na konklawe, pozostając przekonanym o mojej niewinności”.

Ponieważ zarówno dziekan, jak i wicedziekan Kolegium Kardynalskiego ukończyli już 80 rok życia i nie są elektorami, konklawe przewodniczy kardynał pierwszy w porządku precedencji, czyli kard. Pietro Parolin, który jest najstarszym nominacją kardynałem-biskupem uprawnionym do udziału w konklawe.

Po zajęciu miejsc w Kaplicy Sykstyńskiej kardynałowie złożą przysięgę, w której deklarują wierne zachowanie przepisów, wprowadzonych przez Jana Pawła II w Konstytucji Apostolskiej Universi Dominici gregis oraz dotrzymanie tajemnicy konklawe. Ponadto padają w niej takie słowa: „Ponadto uroczyście przysięgamy, że każdy z nas, niezależnie od tego, który zostanie zgodnie z Bożą wolą wybrany na Biskupa Rzymu, wiernie będzie służył całemu Kościołowi i nigdy nie przestanie bronić duchowych i doczesnych praw oraz wolności Stolicy Świętej” (tłum. pochodzi z książki „Konklawe. Tajemnice wyborów papieskich” ks. Przemysława Śliwińskiego). Kardynałowie wypowiadają tekst przysięgi równocześnie, a później kolejno podchodzą do umieszczonej na środku kaplicy księgi Ewangelii i kładąc na niej rękę powtarzają „I ja N., kardynał N., uroczyście przysięgam”.

Po przysiędze mistrz ceremonii liturgicznych wypowie słowa: „extra omnes”. Na ten sygnał kaplicę opuszczą reporterzy i inne osoby, które nie są związane z konklawe. Kardynałowie elektorzy nie mogą w czasie konklawe korzystać z żadnych urządzeń elektronicznych, zarówno w Kaplicy Sykstyńskiej jak i w Domu św. Marty, gdzie mieszkają. Nie mają dostępu do radia, telewizji czy internetu, nie mogą mieć telefonów komórkowych ani nowoczesnych zegarków. Wszystkie pomieszczenia przed rozpoczęciem konklawe są sprawdzane pod kątem obecności urządzeń podsłuchowych. 

Jeszcze przed pierwszym głosowaniem kardynałowie wysłuchają medytacji na temat wagi wyboru papieża. Wygłosi ją kard. Raniero Cantalamess OFMCap, emerytowany kaznodzieja Domu Papieskiego. 

Aby wybór papieża był ważny, wymagane jest zdobycie 2/3 głosów. Przy obecnym konklawe, podczas którego głosować będzie prawdopodobnie 133 kardynałów, większość dwóch trzecich wyniesie 89 głosów. 

Każde głosowanie przebiega podobnie: kardynałowie otrzymają karty z nagłówkiem Eligo in Summum Pontificem. Wpisują na nich nazwisko swojego kandydata, a następnie kolejno składają je w urnie, wypowiadając formułę: „Wzywam na świadka Chrystusa Pana, który będzie mnie sądził, że wybieram tego, o którym według Boga sądzę, że powinien zostać wybrany”. Kiedy ostatni głos zostanie oddany, wyłonieni wcześniej skrutatorzy najpierw przeliczą głosy. Dopiero jeśli liczba kart będzie zgodna z liczbą elektorów, nastąpi odczytywanie nazwisk kandydatów. 

Jeśli któryś z kandydatów uzyska 2/3 głosów, przewodniczący konklawe pyta kandydata, czy przyjmuje wybór. Jeśli usłyszy potwierdzenie, Kościół ma papieża – nad Watykanem pojawia się biały dym. Jeśli nie uda się zebrać większości lub kandydat odmówi, głosowanie trwa dalej. 

Poza pierwszym dniem konklawe, kiedy odbywa się jedno głosowanie, w kolejnych dniach głosowania są cztery: dwa poranne i dwa popołudniowe. Białego dymu można się więc spodziewać około godziny 10:30, 12:00, 17:30 lub 19:00. Natomiast czarny dym pojawia się tylko dwukrotnie w ciągu dnia, po zakończeniu porannych i wieczornych głosowań – około południa i ok. 19:00. W Kaplicy Sykstyńskiej znajdują się dwa piece: jeden do spalania kart do głosowania, a drugi do wytwarzania dymu za pomocą odpowiednich substancji chemicznych.

Jeżeli w ciągu trzech dni głosowań (czyli po siedmiu pierwszych głosowaniach) nie nastąpi wybór papieża, następuje jednodniowa przerwa w procedurze wyboru, poświęcona na modlitwę, medytację, rozmowy.

Zaraz po wyborze papież decyduje, jakie imię przybierze. Następnie udaje się do zakrystii Kaplicy Sykstyńskiej, zwanej „pokojem łez”, gdzie zakłada białą sutannę oraz szaty liturgiczne (zazwyczaj togę chórową i stułę).

Po ubraniu się w szaty papieskie nowo wybrany papież wraca do Kaplicy Sykstyńskiej i zasiada przy ołtarzu. Kardynał dziekan zaprasza nowego papieża, do odczytania fragmentu Ewangelii Mateusza, w którym Chrystus obiecał Piotrowi i jego następcom prymat posługi apostolskiej.

Po odczytaniu Ewangelii i modlitwie za nowego papieża, kardynałowie podchodzą do nowego papieża, aby złożyć mu akt hołdu i posłuszeństwa. Na koniec śpiewany jest hymn „Te Deum”. W tym momencie konklawe oficjalnie się kończy.

Ogłoszenie wyboru nowego papieża jest zadaniem kardynała protodiakona (pierwszego z kardynałów-diakonów), obecnie jest nim kard. Dominique Mamberti – prefekt Najwyższego Trybunału Sygnatury Apostolskiej. Pojawi się on na centralnej loggii Bazyliki Świętego Piotra i wypowie słowa:  „Habemus papam”. Zaraz potem, na tej samej loggii, po raz pierwszy poprzedzony krzyżem procesyjnym pojawi się publicznie i udzieli uroczystego błogosławieństwa Urbi et Orbi nowy papież.