Noc ciemna Kościoła?

Jarosław Dudała: Do opisu współczesnej sytuacji Kościoła stosuje się czasem metaforę nocy ciemnej. Pojęcie to pochodzi od świętego Jana od Krzyża. Co ono oznacza?

O. Jakub Przybylski OCD: Trzeba podkreślić, że u Jana noc ciemna to doświadczenie pozytywne. Nazywa ją nocą szczęśliwą, która doprowadziła Umiłowanego i Ukochaną do zjednoczenia. Noc ciemna to czas, w którym człowiek jednoczy się z Bogiem przez wielorakie oczyszczenia. Są one bolesne, ale dzięki nim zakorzenia się w miłości Boga.

Wydaje się, że publicystyczna metafora nocy ciemnej Kościoła ma opisywać sytuację zawodu reakcjami Kościoła hierarchicznego na skandale seksualne i wynikające z tego trudności z wyznawaniem wiary w Kościół. Dla innych może to być metafora niepewności dotyczącej spraw doktrynalnych, bo spory w tej dziedzinie angażują nawet wysokich hierarchów. Dla niektórych przejawem nocy ciemnej Kościoła będzie spadek jego autorytetu społecznego.

Nie widzę uzasadnienia do odnoszenia określenia „noc ciemna” do sytuacji Kościoła w takim sensie, w jakim pisał o niej Jan od Krzyża. On nie mówi o nocy kolektywnej, o nocy wspólnoty czy grupy ludzi. Koncentruje się na doświadczeniu pojedynczego człowieka. Pojawiają się próby opisania obecnych doświadczeń Kościoła za pomocą kategorii zaczerpniętej z dzieł św. Jana. Wydaje mi się, że jest to próba podparcia jego autorytetem subiektywnych ocen i interpretacji. Mówienie o nocy ciemnej Kościoła zawsze oznacza spłycenie. Są w Kościele osoby doświadczające w naszych czasach nocy ciemnej, która jednoczy je z Bogiem i oczyszcza przez cierpienia zadane im przez członków Kościoła. Ale jest i inna część – jak sądzę, spora – w odniesieniu do której nie można mówić o jednoczącej z Bogiem nocy oczyszczającej, ale po prostu o nocy grzechu. Jednak stwierdzenie, że Kościół przechodzi obecnie noc grzechu, też byłoby nieuprawnionym uogólnieniem. Choć nie sposób zaprzeczyć, że istnieją dziś we wspólnocie Kościoła grzechy, które są powodem bólu i ciemnością.