Epidemia naszych czasów

Wskazują na to statystyki światowe i krajowe prowadzone przez różne organizacje zdrowia, edukacji i żywienia. Od ponad 30 lat liczba chorujących na cukrzycę rośnie w zastraszającym tempie. Według Międzynarodowej Federacji Diabetologicznej (IDF) w roku 2015 odnotowano ponad 415 mln chorych na cukrzycę w wieku od 20 do 79 lat. W roku 2040 liczba chorych na świecie może wzrosnąć nawet do 642 mln. W Europie częściej niż na innych kontynentach występuje cukrzyca typu 1.

Objawy i skutki

Jak podaje Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, cukrzyca to grupa chorób metabolicznych, spowodowanych nieprawidłowym wydzielaniem bądź działaniem insuliny w organizmie. Charakteryzuje się hiperglikemią, która nierozpoznana, nieleczona lub leczona nieprawidłowo może prowadzić do uszkodzenia, zaburzeń, a nawet niewydolności niektórych narządów. Dotyczy to szczególnie serca i naczyń krwionośnych, nerek, układu nerwowego i oczu. Objawy tej choroby są różne u różnych osób, a często – ignorowane przez chorego – mogą być przyczyną nawet zawału serca czy udaru mózgu. Do najczęściej wymienianych należą: wielomocz, wzmożone pragnienie, osłabienie, senność, zmiany ropne na skórze, stany zapalne narządów moczowo-płciowych czy utrata masy ciała. Najczęściej występującą cukrzycą, szczególnie u osób otyłych powyżej 45. roku życia, jest typ 2. Notuje się też sporo przypadków cukrzycy typu 1 (najczęściej diagnozowana jest u dzieci i osób młodych), cukrzycy ciążowej i innych (typu LADA, CFRD u osób z mukowiscydozą czy monogenowa).

Jak rozpoznać cukrzycę lub stan, w którym jesteśmy zagrożeni tą chorobą? Jeśli istnieją bezpośrednie podejrzenia zachorowania, należy wykonać odpowiednie badania pod kierunkiem lekarza prowadzącego. Jeśli natomiast jesteśmy osobami otyłymi, prowadzącymi raczej siedzący tryb życia, unikamy aktywności fizycznej i mamy więcej niż 40 lat, powinniśmy regularnie się badać (minimum raz na trzy lata). Dotyczy to także tych osób, u których cukrzyca występowała lub występuje w rodzinie, kobiet, które urodziły dziecko ważące więcej niż 4 kilogramy, i chorujących na zespół policystycznych jajników. Regularnym badaniom powinny poddawać się też osoby z chorobami układu sercowo-naczyniowego, z nadciśnieniem tętniczym i z tzw. dyslipidemią (nieprawidłowym poziomem cholesterolu HDL i trójglicerydów). Trzeba pamiętać, że wczesne wykrycie cukrzycy jest warunkiem lepszego i bardziej efektywnego leczenia. Regularne badania pomagają stale kontrolować nasz stan zdrowia i zapobiegać różnym niedoborom w organizmie czy chorobom.

Niezdrowe nawyki

Systematycznie rośnie liczba chorych na cukrzycę nabytą, czyli typu 2. Lekarze i naukowcy jako główną przyczynę takiego stanu rzeczy wskazują siedzący tryb życia. I chociaż doskonale wiemy, że to, co jemy i jak żyjemy, ma bezpośredni wpływ na nasze zdrowie oraz jakość życia, trudno nam zmieniać niezdrowe nawyki. Cukrzyca może wystąpić u osób zjadających codziennie dużo cukrów prostych i tłuszczów; te składniki, znajdujące się w niezdrowej, wysoko przetworzonej żywności, są najczęstszą przyczyną otyłości. Czynnikiem sprzyjającym wystąpieniu tej choroby jest również brak aktywności fizycznej, której codziennie należy poświęcać od 30 do 150 minut. Dotyczy to szczególnie ćwiczeń tlenowych, takich jak marsz, spacer, jogging, jazda na rowerze, pływanie... Dlaczego to takie ważne? Bo osoby otyłe są narażone nie tylko na zachorowanie na cukrzycę, ale także na inne choroby (zawał serca, udar).

Trzeba mieć świadomość tego, że wzrost masy ciała o każdy nadprogramowy kilogram zwiększa ryzyko zachorowania na cukrzycę i inne choroby utrudniające codzienne życie. Mając wiedzę z zakresu obecnie szeroko promowanego zdrowego stylu życia, warto nastawić się na zapobieganie wystąpieniu wielu chorób cywilizacyjnych. Trwałe zmiany nawyków żywieniowych i aktywny tryb życia to niezbędne elementy terapii w przypadku wystąpienia cukrzycy zalecane przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. Lepiej więc zdrowo się odżywiać i być aktywnym niezależnie od wieku. To wszystko pozwala zmniejszyć ryzyko zachorowania na cukrzycę, a chorym – uzyskać lepsze wyniki w leczeniu.

Edukacja

Cukrzyca niezależnie od typu w znaczącym stopniu zmienia styl życia chorego. Dlatego oprócz odpowiednio dobranego sposobu leczenia bardzo ważna jest też edukacja. Często obejmuje ona całą rodzinę, otoczenie chorego. W Polsce taką edukacją zajmują się wykwalifikowani edukatorzy do spraw diabetologii. Idealnym rozwiązaniem byłyby poradnie diabetologiczne, w których osoba chora i jej bliscy mogliby zasięgnąć rady nie tylko lekarza i pielęgniarek (w tym także położnych), ale także dietetyka wyspecjalizowanego w żywieniu osób chorych na cukrzycę czy psychologa. Niestety, mimo stale rosnącej liczby chorych, potrzeb i wyzwań nie zawsze jest szansa na zdobycie potrzebnych informacji w jednym miejscu. Dopiero od 2011 roku w Polsce możliwa jest nauka zawodu czy uzyskanie specjalizacji edukatora do spraw diabetologii. Tymczasem taka wielopoziomowa edukacja pozwala na przekazywanie podstawowych i bardziej szczegółowych informacji na temat tej choroby. Biorąc pod uwagę fakt, że w Polsce wciąż za mało jest diabetologów, dotarcie do rzetelnych informacji w każdym rejonie kraju wcale nie jest takie oczywiste. Najwięcej specjalistów jest w większych ośrodkach miejskich, brakuje ich natomiast na terenach wiejskich oraz w mniejszych miejscowościach. Sytuacja taka ma miejsce, mimo że co roku specjalizację z zakresu diabetologii uzyskuje od 60 do 80 lekarzy. Taka liczba – jak wynika z raportu Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego – nie pokrywa zapotrzebowania ogólnokrajowego. Podobnie sprawa wygląda w przypadku placówek edukacyjnych dla dzieci (żłobki, przedszkola, szkoły). Tylko niektóre z nich są dostosowane pod względem wyposażenia i specjalistycznej opieki do przyjmowania chorujących na cukrzycę. To wciąż luka, która nie pozwala na normalne funkcjonowanie i dostęp do podstawowych świadczeń, z jakich korzystają dzieci zdrowe. •

Warto wiedzieć

W Polsce jedna na cztery osoby powyżej 60. roku życia choruje na cukrzycę. Na świecie średnio co jedenasta dorosła osoba ma zdiagnozowaną cukrzycę. Średnio co sześć sekund na świecie z powodu cukrzycy ktoś umiera, a Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że w 2030 roku choroba ta będzie jedną z najczęstszych przyczyn zgonów. Najczęstsze dolegliwości występujące u chorujących na cukrzycę to: zmiany miażdżycowe, nefropatia i retinopatia.