Tłum wolnych, tłum stłumionych

W sobotę 15 października patrzyłem na rozciągające się pod jasnogórskimi wałami morze ludzi. Jesienią rzadko przybywają pod częstochowski klasztor takie tłumy. Ostatnio zdarzyło się to bodaj w 1655 r. – ale wówczas ludzi nie było aż tak wielu, a za to byli niezbyt życzliwie nastawieni. Tym razem było inaczej – było przebaczenie, również takim jak szwedzcy najeźdźcy: zaborcom, komunistom, nazistom. Tłum, klęcząc wokół Jezusa wystawionego w olbrzymiej monstrancji, powtarzał, że przebacza także zbrodnie katyńską i wołyńską.