Pamięć

Starzenie się wcale nie jest nieuniknione. To pokazuje biologia. Ale jest niemal pewne. To także zdanie biologii. Nie wszystkie zwierzęta się starzeją, ale czeka to niemal wszystkie. Pomijając kwestie społeczne czy kulturowe, nie do końca wiadomo, skąd w świecie zwierząt takie rozróżnienie. Ludzie się starzeją i umierają, ale czy tak musi być? A jeżeli musi, to czy tych granic nie da się jakoś przesunąć?

W zasadzie przesuwamy od wielu lat. 300 lat temu ludzie żyli średnio 30–40 lat. Dzisiaj powiedzielibyśmy, że człowiek w tym wieku dopiero zaczyna być dojrzały. Wiek później średnia długość życia ludzi wzrosła o dekadę, a 100 lat temu ludzkie życie wydłużyło się do 50–60 lat. Na przedłużenie życia o kolejną dekadę trzeba było poczekać kolejnych 50 lat. Dzisiaj średnia wieku wynosi dwa razy więcej niż trzysta lat temu. To zasługa diety, higieny, ale także rozwoju nauki, głównie medycyny. Antybiotyki, szczepionki, szereg metod diagnostycznych… powody długo można by wymieniać. A skoro tak, to czy wszystkie metody przedłużania życia – albo jego „ulepszania” – są dozwolone? Które są akceptowalne, a które nie? A może wystarczy zadbać o to, by to mózg się nie starzał? U makaków udało się to dzięki zastrzykom z pewnym białkiem. Ono – jak się wydaje – przeciwdziała starzeniu się. Wytwarzamy je, ale z wiekiem mamy go coraz mniej. A co by się stało, gdyby jego poziom utrzymywać sztucznie? Czy wtedy uda się powstrzymać proces starzenia? U makaków ten sposób zadziałał – procesy starzenia w ich mózgach zwolniły. W praktyce oznaczało to, że były one bardziej plastyczne, a pamięć i funkcje poznawcze zwierząt były znacznie lepsze niż osobników w tym samym wieku, u których nie zastosowano kuracji „odmładzającym” białkiem.

I co teraz z tą wiedzą począć w coraz bardziej starzejących się społeczeństwach? Białko „odmładzające” makaków jest w 96 proc. takie samo jak jego ludzki odpowiednik. Czy u ludzi w podobny sposób można by powstrzymywać starzenie się mózgu? Tego na razie nie wiadomo. Wiadomo natomiast, że na spowolnienie procesów starzenia wpływają aktywność fizyczna, zrównoważona dieta, utrzymywanie aktywności umysłowej i odstawienie wszelkich używek, a także unikanie stresu, dbanie o higienę snu i dobry kontakt z innymi ludźmi. I choć każdy mózg jest unikatowy, trzymanie się powyższej listy daje bardzo duże prawdopodobieństwo, że mimo upływających lat umysł będzie ostry jak brzytwa.•