Doskonałe miasto

O doskonałym mieście i społeczeństwie pisali m.in. Tomasz Morus (w traktacie „Utopia” 1516) oraz Thomasso Campanella („Miasto słońca” 1602). W 1487 roku Leonardo da Vinci stworzył projekt idealnego miasta. Projekt powstał po wielkiej zarazie, która dotknęła Mediolan.

W przestronnym mieście, na dwóch poziomach, miały znajdować się liczne place, loggie, tunele i kanały. Powierzchnię miały zdobić budynki publiczne, a pod brukiem schowane byłyby kanały, przeznaczone do transportu towarów i zwierząt, magazyny oraz sklepy i mieszkania ludzi z niższych klas społecznych. Pierwszym „miastem idealnym” miała być Palmanova, zbudowana niedaleko Wenecji.

W Polsce, według podobnych założeń, budowano Zamość. Architekt Bernardo Morando nawiązał w projekcie do koncepcji antropomorficznych. Głową miał być pałac Zamoyskich, kręgosłupem ulica Grodzka, przecinająca Rynek Wielki ze wschodu na zachód w kierunku pałacu, a ramiona to ulice poprzeczne. Inne rynki, Solny i Wodny, stanowiły jakby organy wewnętrzne miasta. Bastiony to z kolei ręce i nogi służące do obrony.