Jestem świeżo po lekturze ponad 1000 listów, jakie napłynęły do redakcji „Małego Gościa Niedzielnego” na konkurs „Listy do nieba”. Młodzi ludzie, w wieku 6–19 lat, pisali do Jana Pawła II o swoich radościach i problemach, dzielili się tym, co przeżywają na co dzień. Muszę przyznać, że jeszcze nigdy w tak krótkim czasie nie zyskałem tak dużej wiedzy na temat młodego pokolenia Polaków. Z tych niezwykle szczerych wypowiedzi wyłania się zbiorowy portret, który mógłby zainteresować socjologów, ale powinien być też chyba wskazówką dla wychowawców i rachunkiem sumienia dla rodziców.

Przedwcześnie dorośli

Oczywiście, dzieci jak dzieci, mają swoje zwykłe zmartwienia, takie jak szkoła czy kłótnie z rodzeństwem; opowiadają o swoich pasjach, lekturach i sprawdzianach. Ale czasem, gdy rodzinna rzeczywistość staje się nazbyt przytłaczająca, wychodzą poza dziecięcy świat. Zdumiewa wtedy poczucie odpowiedzialności, jakie rodzi się w małych głowach. „Moja mama nie ma pracy. Ja nie mam ojca. Modlę się o to, żeby mama miała pracę, i o to, żebym miał ojca. Można powiedzieć, że ja jestem takim ojcem, bo jestem najstarszy z rodzeństwa” – pisze Tomek, trzecioklasista.

Przedwcześnie dojrzewać muszą także ci, których rodzice, najczęściej ojcowie, pracują za granicą. Ten wątek przewijał się przez wiele listów. „Kocham swoją rodzinę i widzę, ile poświęceń i wyrzeczeń rodzice robią, aby nam było dobrze. Tata wyjechał daleko, żeby utrzymać dom i rodzinę. Widujemy go cztery razy w roku. Mama, którą tak mocno kocham, poświęca nam cały swój czas. Podziwiam ją za to, że mając nas czworo w domu, potrafi każdego obdarzyć miłością i opieką (…). Jednak kiedy kładę się spać, zerkam okiem na nią i płaczę, kiedy widzę ją siedzącą w ciemnym pokoju i ocierającą delikatnie oczy swoimi spracowanymi dłońmi. Czasami słyszę jej szloch, ale nie chcę, żeby wiedziała, że ja razem z nią płaczę” – zwierza się 12-letnia Michalina.

Ojciec nieobecny

Nieobecność ojców staje się jednym z głównych problemów tego pokolenia. Nie tylko z powodu wyjazdów zagranicznych, podejmowanych po to, by utrzymać rodzinę. „Zazwyczaj nie ma go w domu, bo dużo pracuje. Nie potrafię się z nim dogadać, czasem mam wrażenie, że jesteśmy z innych światów” – ubolewa Ola, 14-latka. Wstrząsające jest świadectwo chłopca, którego ojciec, uzależniony od gry na giełdzie, wychodzi z domu o trzeciej w nocy, a wraca o osiemnastej. „(…) traci bardzo dużo pieniędzy. To właśnie powoduje wielkie kłótnie w naszym domu” – czytam w liście. A za chwilę trafiają w moje ręce prośby dziewczynki, która wielkimi literami wymienia choroby poszczególnych członków rodziny. Pod spodem dopisane drobnym maczkiem: „PS. Żebym miała dobrego tatusia, bo nie mam go. Zostawił nas”. Niedostatek obecności rodziców często starają się załatać dziadkowie. I bywa, że to oni stają się największymi przyjaciółmi dziecka. Ileż razy w tych listach pojawia się ślad bólu po odejściu dziadków! „Zawsze lubiłam siadać mu na kolana, przytulać się do niego. Z nikim innym nie było mi tak dobrze, jak przy moim kochanym dziadku” – wyznaje 16-letnia Ania. „Czy zawsze umieranie boli? Mam nadzieję, że nie, bo przecież dziadek umarł spokojnie” – zastanawia się Gabrysia. To pierwsze zetknięcie ze śmiercią jest dla dzieci bardzo ważnym i chyba niedocenianym przez nas, dorosłych, doświadczeniem.

Zostanę lekarzem

Zadziwia dojrzałość, z jaką dzieci podchodzą do cierpienia, i ich wiara w moc modlitwy. W kilku listach pojawiają się świadectwa o tym, jak Bóg wysłuchuje dziecięcych modlitw – o potomstwo dla cioci i wujka czy o zdrowie dla chorego braciszka. „Bóg obdarował mnie łaskami Ducha Świętego i powiedziałam zmartwionej mamusi, że Błażejek wyjdzie ze szpitala za trzy tygodnie, i tak też się stało” – pisze Weronika. „Lekarze sobie zawdzięczali sukces, lecz ja wiedziałam, że to dzięki mojej modlitwie i Twojemu wsparciu dziewczynka wyzdrowiała” – dziękuje Janowi Pawłowi II za cud uzdrowienia siostry 13-letnia Kinga. Czasem doświadczenie choroby i śmierci najbliższych jest dla młodego człowieka początkiem przemiany, która owocuje ważnymi decyzjami, podejmowanymi u progu dorosłości. Tak było w przypadku 18-letniej Marty, która wraz z mamą opiekowała się ciocią z zespołem Downa. Początkowo bała się wyśmiania przez rówieśników i odtrącała niepełnosprawną krewną, ale w końcu pokochała ją. Nieoczekiwana śmierć cioci, po raz kolejny w rodzinie spowodowana przez raka, sprawiła, że dziewczyna powzięła poważny plan dotyczący dalszego życia. „Postanowiłam, że zostanę lekarzem” – wyznaje.

Żyć tak, by nie żałować

Oczywiście, nie jest tak, że wszystkie listy, które nadeszły do redakcji „Małego Gościa”, opowiadają o rodzinnych tragediach. Jednak nawet z tych „zwyczajnych” listów przebija wielka wrażliwość i troska o innych. „Jestem szczęśliwą dziewczynką – pisze mała Marysia. – Mam kochających rodziców i niczego mi nie brakuje. Dla siebie nie proszę o nic. Pragnę tylko, aby moi najbliżsi byli zdrowi”. Są prośby za głodujące dzieci; o to, by na świecie nie było wojen i kataklizmów. Ale także wzruszająca prośba 10-letniego Mateusza: „Proszę Cię, spraw, żeby oczko mojego ukochanego pieska było zdrowe. Niedawno jakiś ptaszek przypadkowo wbił pazur w jego oczko. Poproś, proszę, Pana Boga, żeby oczko nie bolało już mojego pieska”.

Być może nie jest to portret całego pokolenia. Wielu nastolatków pisze bowiem, że trudno im się znaleźć w świecie rówieśników; że „trudno znaleźć Boga, który musi rywalizować z tabletem i iPadem”. Ale i wobec tych wyzwań czytelnicy „Małego Gościa” okazują się zaskakująco dojrzali. 16-letnia Natalia pisze: „Zdarza się, że jestem uważana za staromodną, ponieważ jestem zdania, że czystość przedmałżeńska jest bardzo potrzebna (wręcz konieczna); że aborcja jest zabójstwem małego, bezbronnego człowieczka. A jednak wiem, że moja postawa jest prawidłowa. Jako młoda katoliczka pragnę żyć tak, by kiedyś w przyszłości nie żałować swoich wyborów”. Lektura konkursowych listów dała mi sporo nadziei, że ci młodzi ludzie będą żyli pięknie.