Piotr Sacha: „Rafale, będziesz Biblię nieustannie czytał... Nigdy się z nią nie rozstaniesz”.

Ks. Rafał Bogacki: Zaczynamy od Brandstaettera?

W oryginalnym tekście „Kręgu Biblijnego” dziadek kieruje wspomniane słowa co prawda nie do Rafała, a do Romka, ale pomyślałem, że każdemu bibliście są one bliskie.

Oczywiście, odnajduję się w tym zaproszeniu, gdzie pobrzmiewają słowa usłyszane przez Augustyna: „Tolle lege”, czyli „bierz, czytaj”. W tle słyszę też słowa: „Słuchaj, Izraelu, Pan jest naszym Bogiem – Panem jedynym” (Pwt 6,4). Jednak pierwsza myśl, jaka mi przyszła, to ta, że ktoś tego Romka Brandstaettera wprowadził w świat Biblii. Mieć mistrza, który cię za sobą pociągnie, wskaże kierunek, zainspiruje... To szalenie ważne.

Na kolejnej stronie Brandstaetter zostawił cenną wskazówkę: „Każdy musi samodzielnie wędrować po Biblii. Każdy musi sobie do niej drogę wymościć”. Pamiętasz, kiedy dorosłeś do samodzielnej wędrówki?

To dorastanie zaczęło się krótko przed wstąpieniem do seminarium duchownego. Oaza, namiot spotkania, wejście w modlitewną lekturę Pisma Świętego. Ale musiał pojawić się ktoś – ksiądz i animatorzy świeccy – kto pokazał mi, jak się do tego zabrać. Ktoś, kto dotarł w wędrówce już dalej. Zresztą w tej indywidualnej podróży po Biblii zawsze ważnym punktem odniesienia będzie wspólnota.  

Dlaczego to jest takie ważne, żeby mieć jako przewodnika Kościół?

Bo gdy samemu, trochę po omacku, zapuszczasz się w obce krainy, to podejmujesz ryzyko, że coś ważnego cię ominie, a może nawet znajdziesz się w niebezpieczeństwie. Historia Kościoła zna wiele przykładów dryfowania w stronę herezji. Ludzie oddalali się od wspólnoty, bezpośrednich świadków, od apostołów, ich następców, bo szli za swoimi prywatnymi intuicjami. Myślę, że we współczesnej kulturze, gdzie indywidualizm jest mocno podkreślany, istnieje podobne niebezpieczeństwo. Kościół natomiast oferuje bezpieczeństwo. Kto pozwala prowadzić się Duchowi Świętemu, ten zawsze znajdzie własną drogę w Kościele. Bo ten sam Duch, który natchnął autorów biblijnych, jest Duchem Kościoła. Jest Przewodnikiem.

Zdarza się, że tęsknisz za Pismem Świętym?

Zdarza się tak, mimo że zawsze mam je pod ręką – czy to w wersji papierowej, czy cyfrowej. Dochodzimy do ważnej kwestii: jaki użytek robię z Biblii. Czy jest ona obok, czy też – mówiąc słowami z Listu do Rzymian – „Słowo to jest blisko ciebie, na twoich ustach i w sercu twoim” (Rz 10,8). Tęsknota za Słowem pobudza mnie do wertowania kolejnych ksiąg, do zanurzenia się w nich.

To ten rodzaj tęsknoty, jaki znamy, tęskniąc za osobą?

Ostatecznie tęsknota do Biblii to tęsknota za osobą. Bo Pismo Święte ma doprowadzić mnie do spotkania. Celem jest stanięcie w Bożej obecności. Kiedy pytasz o tęsknotę, przypominam sobie inne słowa św. Augustyna: „Niespokojne jest serce człowieka, dopóki nie spocznie w Bogu”.

„Jeśli nie chcesz przestać się modlić, nie przestawaj tęsknić”. To też Augustyn.

To jeszcze jedna myśl od tego samego autora: „Nasze pragnienia zawsze się modlą, choćby wargi milczały”. Myśl bardzo mi bliska.

Sięgnijmy więc po Biblię. Mam przed sobą egzemplarz „Tysiąclatki”. Jak to się dzieje, że wydrukowana księga z mnóstwem opowieści zapisanych w określonym czasie zamienia się w słowo Boże, czyli staje się opowieścią o mnie?

Pomocne będzie zdanie z ostatniego soboru: „Pismo Święte powinno być czytane i interpretowane w tym samych Duchu, w jakim zostało napisane” (KO 12). Jest taki moment, który pozwala przejść od historii literackich do mojej opowieści. To moment łaski, w którym Duch Święty daje ci wejść w wydarzenie. On staje się Przewodnikiem – co już powiedzieliśmy – i pozwala zrobić krok dalej. Czytam już nie tylko o ludziach i wydarzeniach z przeszłości, ale o sobie dziś.
 
Brzmi prosto.

Trzeba tylko stworzyć odpowiednie warunki. Bo jeśli Biblia będzie zakurzoną książeczką na półce, to raczej ten moment łaski nie nadejdzie. Trzeba ją wziąć i czytać. Po prostu. Czasem się zmagać, stawiać pytania, szukając swojego sposobu lektury.

Zdarza ci się zatrzymać na dłużej nad jednym, dwoma słowami?

Bywa, że jedno słowo wprowadza mnie na spotkanie z Bogiem. Wtedy trwam przy tym jednym słowie.

A później na temat tego jednego słowa głosisz rekolekcje?

Niedawno prowadziłem rekolekcje na temat jednego zdania. (śmiech). A właściwie dwóch słów: „Chodźcie, a zobaczycie” (J 1,39). Z kolei jednemu słowu z Pierwszego Listu Świętego Jana poświęciłem pracę magisterską. To greckie słowo „parakletos”, które występuje w Biblii pięć razy. Sporo było przy tym intelektualnej dłubaniny, wędrowania różnymi zakamarkami Pisma Świętego.

Biblia jak wielki labirynt? Czy wszędzie już byłeś?

Jeszcze nie wszędzie (śmiech). Z kolei mi do głowy przyszedł inny obraz – Biblii jako kopalni. W miarę jej penetrowania docieramy do kolejnych warstw, kolejnych pokładów. I pewnie życia nam nie starczy, żeby być wszędzie. Kto był w kopalni, a ja miałem raz taką możliwość, ten wie, jaka to wymagająca i złożona rzeczywistość. Ale prawdą jest, że większość ludzi nie zjeżdża pod ziemię, a korzysta z wydobytego przez górników węgla.

Czujesz się biblistą przodowym?

Nie, na przodku są inni. (śmiech) Mam na myśli egzegetów i teologów, którzy zajmują się Biblią stricte naukowo. Jestem raczej tym zwykłym górnikiem, który każdego dnia stara się docierać w głąb i spotyka tam Kogoś.

„Czytanie Biblii jest rzeczą bardzo łatwą. Trzeba ją tylko sobą wypełnić” – pisze Brandstaetter. Jak to jest, to Biblia nas wypełnia, czy my ją?

Myślę, że najpierw to jednak ona nas wypełnia. Św. Paweł pisze do Tymoteusza: „Wszelkie Pismo od Boga natchnione…" (2 Tm 3,16). Ono tchnie Bogiem. A więc czytane z wiarą wypełnia mnie. Na rekolekcjach ignacjańskich dowiedziałem się, jak wejść na kontemplacyjną ścieżkę spotkania ze słowem Bożym, jak wypełnić sobą tekst, jak tam się znaleźć – na przykład przy stole wraz z Jezusem i uczniami, albo pod krzyżem.

W jakim stopniu Biblia jest wypełniona księdzem Rafałem Bogackim?

To ciekawe pytanie. Dotąd zastanawiałem się zwykle nad tym, ile Biblii jest we mnie. Bardzo chciałbym dotrzeć do wielu miejsc, w których jeszcze nie byłem. Przeczytałem cały tekst Biblii. Ale czym innym jest ją poznać, a czym innym wypełnić. Myślę, że to wypełnienie to zadanie na całe moje życie. „Żywe jest słowo Boże i skuteczne…” – mówi autor Listu do Hebrajczyków. A zaraz potem dopowiada:
„Wszystko odkryte i odsłonięte jest przed oczami Tego, któremu musimy zdać rachunek” (Hbr 4,13). Cel to odkryć takiego Boga, przed którym nie muszę niczego ukrywać. Mogę stanąć nagi, z moim bólem, moim grzechem, ale i z bogactwem duchowym. Cały ja. Bez masek. Dać się Słowu przeczytać.

Na pewno nosisz w pamięci długą listę ulubionych, poruszających Cię wersetów. Możemy wejść do któregoś z nich?

Zapraszam. Ponieważ jesteśmy w okresie paschalnym, to proponuję spotkanie Zmartwychwstałego z Marią Magdaleną przy grobie. Pytanie: „Kogo szukasz” (J 20,15) jest dla mnie kluczowe. Zatrzymajmy się przy nim. Ono mnie odsyła do początku Ewangelii. Pierwsze pytanie, które Jezus stawia uczniom Jana brzmi: „Czego szukacie?” (J 1,38). W scenie przy grobie wybrzmiewa już nie „czego”, a „kogo”. To pytanie, które sam sobie stawiam. Czy ja szukam ostatecznie Chrystusa. I co to właściwie dla mnie znaczy? Jezus mówi Marii Magdalenie: „Idź do moich braci”.

Gdzie Ciebie posyła dzisiaj?

Posyła mnie do redakcji „Gościa”, posyła mnie do ludzi, na Eucharystię do konfesjonału i ołtarza, do moich malutkich obowiązków, do codziennych zajęć. Mówi mi: „żyj, angażuj się”. Mamy poranek po Zmartwychwstaniu, widzę tamten ogród, zieleń liści, czuję powiew wiatru...

Często tak robisz? Uruchamiasz wyobraźnię, czytając Biblię?

Tak, tekst do mnie przemawia. Daję mu się zaskoczyć, poprowadzić. Jeśli jestem w psalmie, to zwykle przebywam w świątyni, a gdy otwieram Księgę Rodzaju, to chodzę po piaskach pustyni razem z Abrahamem. Jest tam jasno, jest światłość. Bo ostatecznie nasza lektura Pisma Świętego ma być chrystocentryczna, przeniknięta tajemnicą paschalną, zmartwychwstaniem, Chrystusem, który wszystko rozjaśnia.

I nie ma w nim żadnej ciemności.

Nie ma.

Wróćmy jeszcze do tamtego poranka, gdy Maria spotyka Jezusa. Dwukrotnie się odwraca w Jego stronę.

Widzę w tym zaproszenie, żebym się nieustannie odwracał do Niego. Ale widzę też odniesienie do innej księgi – Pieśni nad pieśniami. Chór zwraca się do oblubienicy: „Odwróć się, odwróć Szulamitko, obróć się, obróć się, nich się twym widokiem nacieszymy” (Pnp 7,1), a po tym wezwaniu oblubieniec zachwyca się pięknem swej umiłowanej. Jan, który zna świetnie Pisma wskazuje, że relacja – ja i Jezus – to relacja miłości. A odwracać się powinienem się od swojego egoizmu, od grzechu, słabości, od gór, które wyrastają przede mną, od trudności, które wydają się nie do pokonania, a ostatecznie od swojej niewiary – ku wierze, że z Nim wszystko jestem w stanie przejść.

Wygląda na to, że „słowo Boże jest żywe i skuteczne”.

Tak! Pozwala odwrócić wzrok od siebie, od własnego grobu. Usłyszeć to wezwanie: „Rafale!”. I odpowiedzieć: „Rabbuni”.

Ks. dr Rafał Bogacki – (ur. 1986 r.), redaktor „Gościa”, rzecznik archidiecezji katowickiej, biblista.