„Św. Paweł Pustelnik i św. Antoni Opat” na płótnie z XVII wieku

Leszek Śliwa

|

GN 02/2024

publikacja 11.01.2024 00:00

Pustelnik przerwał lekturę, zdjął z nosa okulary i zaskoczony odwrócił głowę. Tuż nad nim pojawił się czarny kruk, niosący w dziobie placek jęczmienny z odciśniętym znakiem krzyża.

Joost van de Hamme Św. Paweł Pustelnik i św. Antoni Opat  olej na płótnie, ok. 1650 kolekcja prywatna Joost van de Hamme Św. Paweł Pustelnik i św. Antoni Opat olej na płótnie, ok. 1650 kolekcja prywatna

Paweł z Teb, żyjący na przełomie III i IV wieku, jest uważany za pierwszego chrześcijańskiego pustelnika. W latach 375–377 jego żywot został spisany przez św. Hieronima. Czytamy w nim, że Paweł, pochodzący z zamożnej egipskiej rodziny, w wieku lat 15 został osierocony i zamieszkał na pustyni. Żył tam aż 98 lat. Codziennie się modlił, zgłębiał Pismo Święte i zajmował się praktykami pokutnymi. Dlatego na obrazie widzimy, jak trzyma na kolanach księgę Biblii, a w prawej ręce okulary, natomiast na pierwszym planie leżą czaszka i dyscyplina. Czaszka miała mu przypominać o marności i przemijaniu wszystkiego, co doczesne.

Obraz jest ilustracją legendy, według której Bóg codziennie posyłał do Pawła kruka, niosącego w dziobie strawę. Zawsze było to pół placka jęczmiennego. Tym razem, jak widzimy, Bóg przysłał cały placek. Stało się tak dlatego, że po raz pierwszy od wielu lat Paweł nie jest sam. Na krótko przed śmiercią odwiedził go bowiem w jego pustelni inny sławny eremita, św. Antoni Opat, którego widzimy z lewej strony.

Kiedy Paweł zmarł, Antoni zajął się jego pochówkiem. Ponieważ był już człowiekiem w podeszłym wieku, nie miał siły wykopać grobu. Wtedy uczyniły to, z Bożego nakazu, dwa lwy.

Święty Paweł Pustelnik jest patronem zakonu paulinów, założonego w XIII wieku na Węgrzech. Dlatego w herbie tego zgromadzenia znalazły się kruk, przynoszący strawę pustelnikowi, oraz dwa lwy, które wykopały dla niego grób.

Dostępna jest część treści. Chcesz więcej? Zaloguj się i rozpocznij subskrypcję.
Kup wydanie papierowe lub najnowsze e-wydanie.