Wypełnienie

Diabeł tkwi w szczegółach – mawiamy. Starotestamentalne proroctwa, które podczas męki wypełnił z detalami Jezus, pokazują, że w szczegółach tkwi Pan Bóg.

O Jezusie – wierzą chrześcijanie – śpiewał psalmista, wołając: „Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił?” (Ps 22), a sam Mesjasz odwoływał się wprost do wywyższenia przez Mojżesza miedzianego węża.
Pitts Theology

Dla wielu to dowód na prawdziwość Biblii. Żaden skatowany człowiek w chwili skrajnego wycieńczenia nie mógłby pamiętać o tym, by wypełnić drobiazgowo zapowiadające Jego mękę proroctwa. A zresztą na realizację wielu z nich nie miał żadnego wpływu. Nie mógł przecież doprowadzić do tego, by zrealizowała się profetyczna zapowiedź: „Między siebie dzielą szaty moje i los rzucają o moją suknię” (Ps 22,19) czy „Gdy byłem spragniony, poili mnie octem” (Ps 69,22). O wypełnionych przez Mesjasza proroctwach można pisać bez końca. Są tacy (np. Amerykanin Josh McDowell), którzy poświęcili tej tematyce pokaźne tomy opracowań.

Zacznijmy od złapania Pana Boga za słówko. Sam Jezus powiedział, że przyszedł „wypełnić Prawo”. W języku polskim zdanie to nabiera głębszego znaczenia. Poza tradycyjnym rozumieniem zwrotu „wypełnienie prawa” można znaleźć i inne: On wypełnił je sobą. Z zachwytem, a jednocześnie ogromną Bożą bojaźnią rzeczywistość tę odczytują dziś miliony żydów mesjanistycznych, czyli tych, którzy w rabbim Jeszui odnaleźli Mesjasza. A ponieważ doskonale znają Torę i Proroków, czytając o męce Baranka bez skazy, odnajdują w niej Tego, o którym Izajasz prorokował: „Mąż boleści, oswojony z cierpieniem, jak ktoś, przed kim się twarze zakrywa, wzgardzony tak, iż mieliśmy Go za nic. Lecz On się obarczył naszym cierpieniem, On dźwigał nasze boleści”. Nieprzypadkowo hymn ten towarzyszy przeżywaniu Triduum Paschalnego.

Słodko-gorzki

Jak proroczo brzmi opowieść z Księgi Wyjścia o gorzkich wodach w Mara, które stały się słodkimi po wrzuceniu do nich… kawałka drewna. To przecież zapowiedź krzyża: drewna, w które – jak śpiewamy w Gorzkich Żalach – wbite były „słodkie gwoździe”.

Podczas męki Jezusa wypełniły się proroctwa Daniela: „Pomazaniec zostanie zgładzony (…). Utrwali on przymierze dla wielu przez jeden tydzień. A około połowy tygodnia ustanie ofiara krwawa i ofiara z pokarmów” (9,26). Ustanie ofiar potwierdza tekst z Talmudu Rosz Haszana 31b.

Cierpienia Mesjasza w poruszający sposób opisywała już Księga Mądrości (2,12-24): „Zróbmy zasadzkę na sprawiedliwego, bo nam niewygodny: sprzeciwia się naszym sprawom, zarzuca nam łamanie prawa, wypomina nam błędy naszych obyczajów. Chełpi się, że zna Boga, zwie siebie dzieckiem Pańskim. (…) Sam widok jego jest dla nas przykry, bo życie jego niepodobne do innych i drogi jego odmienne. Kres sprawiedliwych ogłasza za szczęśliwy i chełpi się Bogiem jako ojcem. Zobaczmyż, czy prawdziwe są jego słowa, wybadajmy, co będzie przy jego zejściu. Bo jeśli sprawiedliwy jest synem Bożym, Bóg ujmie się za nim i wyrwie go z ręki przeciwników. Dotknijmy go obelgą i katuszą, by poznać jego łagodność i doświadczyć jego cierpliwości. Zasądźmy go na śmierć haniebną, bo – jak mówił – będzie ocalony”.

O Jezusie – wierzą chrześcijanie – śpiewał psalmista, wołając: „Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił?” (Ps 22), a sam Mesjasz odwoływał się wprost do wywyższenia przez Mojżesza miedzianego węża.

Psalm 34 zapowiadał: „Żadna z jego kości nie ulegnie złamaniu”. Stojący pod krzyżem Jan potwierdzał: „Stało się to bowiem, aby się wypełniło Pismo: Kość jego nie będzie złamana” (J 19,35).

„Od czasu zburzenia Świątyni nie są składane ofiary. Symbolizuje je kość. Nie może być złamana. Dlaczego? Bo w Księdze Wyjścia Bóg nakazał, by spożyć Baranka w całości” – wyjaśnia Kazimierz Barczuk, Żyd, który od wielu lat pracuje z ocalałymi z Holokaustu. „Dlaczego Bóg nie pozwalał Izraelitom łamać kości? Bo Żydzi byli niewolnikami. Nie jedli dotąd baranków. Niewolnik jadł kość. Wysysał ją, obgryzał. Bóg powiedział: »Stop. Jesteście wolni i macie jeść jak wolni!«. Gdy Jan Chrzciciel zobaczył Jezusa, krzyknął: »Oto Baranek Boży, który gładzi grzechy świata«. I nikt nie pytał: »Janie, jaki baranek? O czym ty mówisz?«. Oni znali kontekst”.

„Prawo zalecało, by baranek paschalny został upieczony w całości” – dopowiada Scott Hahn. „Nie powinien być pieczony na rożnie z metalu, bo stykające się z nim mięso będzie opiekane przez metal, a nie przez ogień”. Zalecano wykonywanie rożna z suchego drewna granatowego. Żyjący w II wieku św. Justyn Męczennik, pochodzący z Palestyny, opisał ofiary, jakie składali Samarytanie na górze Garizim. Zwierzę było zawieszone na dwóch drewnianych rusztach: jeden przechodził wzdłuż kręgosłupa, a drugi w poprzek, przez grzbiet. Baranka rozciągało się na drewnianych gałęziach ułożonych na kształt… krzyża.

Słońce nagle zgasło

Proroctwa zapowiadały zdradę spożywającego chleb z Mesjaszem przyjaciela (Ps 41,10: „Nawet mój przyjaciel, któremu ufałem i który chleb mój jadł, podniósł na mnie piętę”), wycenę życia Skazańca (Za 11,13: „Pan rzekł do mnie: Wrzuć do skarbony tę nadzwyczajną zapłatę, której w ich przekonaniu byłem godzien. Wziąłem więc trzydzieści srebrników i wrzuciłem je do skarbony domu Pańskiego”), Jego milczące przyjęcie zniewag, sąd, biczowanie i kaźń. Cztery wieki przed „wynalezieniem” ukrzyżowania znajdziemy słowa… przedstawiające ten rodzaj egzekucji.

Psalmista proroczo opisywał sceny na Golgocie, m.in. przebicie rąk i nóg Pomazańca, a nawet słowa świadków ukrzyżowania: „Szydzą ze mnie wszyscy, którzy na mnie patrzą, rozwierają wargi, potrząsają głową: »Zaufał Panu, niechże go wyzwoli, niechże go wyrwie, jeśli go miłuje«” (Ps 22) czy przebicie Jezusowego boku. Prorok Amos wspomniał o zaćmieniu słońca: „Owego dnia – wyrocznia Pana Boga – zajdzie słońce w południe i w dzień świetlany zaciemnię ziemię. Zamienię święta wasze w żałobę, a wszystkie wasze pieśni w lamentacje; (…) i uczynię żałobę jak po jedynaku, a dni ostatnie jakby dniem goryczy”.

Zaraz, zaraz – zdumiewają się turyści oglądający Pietę – czy po śmierci Jezusa, gdy świat zastygł w osłupieniu, a Maryja trzymała na rękach Jego zakrwawione ciało, nie spełniły się słowa Oblubienicy wołającej w Pieśni nad Pieśniami: „Lewa jego ręka pod głową moją, a prawica jego obejmuje mnie”?

Rozdarcie

W opisie męki Jezusa możemy znaleźć mnóstwo zapowiadanych przez proroków detali. W swym rodowodzie, który dla niektórych może być zwykłym „spisem lokatorów”, Jezus wymienia osoby mające ogromne profetyczne znaczenie dla Jego zbawczej misji.

Najświętszym miejscem Jerozolimy była świątynia, a strefą jej absolutnego sacrum Kodesz ha-Kodaszim. Święte Świętych – pomieszczenie w kształcie kwadratu o boku 4,5 m. Tu mieszkał w swej chwale Bóg. Jedynie raz w roku, w czasie święta Jom Kippur, mógł tu wchodzić arcykapłan. W chwili śmierci Jezusa Bóg rozerwał zasłonę w światyni z góry na dół. – Pokazał tym samym: mój Syn jest arcykapłanem – wyjaśnia Kazimierz Barczuk. – W rodowodzie Jezusa wymieniony jest Peres, syn Tamar. Urodziła bliźniaki. „Kiedy zaczęła rodzić, jedno z dzieci wyciągnęło rączkę; położna, zawiązawszy na tej rączce czerwoną tasiemkę, rzekła: »Ten urodzi się pierwszy«. Ale cofnęło ono rączkę i wyszedł z łona jego brat. Położna powiedziała: »Dlaczego przedarłeś się przez to przejście?«. Dano mu więc imię Peres”. Chłopczyk, który urodził się pierwszy, został nazwany „Ten, który przerwał przegrodę”. Tak samo nazywa się zasłona przybytku! W rodowodzie czytamy zapowiedź: Jezus będzie tym, który zniszczy mur, zasłonę.

Wchodzący za zasłonę arcykapłan nakładał lnianą szatę. „Informacja o tunice Jezusa (chiton) bez szwów jest podana z dużą dokładnością” – pisał w książce „Jezus z Nazaretu” Benedykt XVI. „Według Józefa Flawiusza tunika arcykapłana była utkana tylko z jednej nici. To aluzja do arcykapłańskiej godności Jezusa. Ten, który tu umiera, jest nie tylko Królem Izraela, ale i arcykapłanem. Dokonuje aktu konsekracji, kapłańskiego oddania Bogu siebie samego, a Golgota jest miejscem liturgii kosmicznej”.

Dlaczego Jezus wjechał do Jerozolimy na osiołku? Dlaczego uczniowie zarekwirowali to zwierzę, rzucając krótkie „Pan go potrzebuje”? „Dzisiejszemu czytelnikowi wszystko to może się wydać pozbawione znaczenia, jednak dla współczesnych Jezusowi Żydów wydarzenia te są pełne tajemniczych odniesień” – pisał Benedykt XVI. „We wszystkim tym obecny jest motyw królestwa i związanych z nim obietnic. Jezus przypisuje sobie znane całej starożytności prawo rekwirowania środków transportu. Na królewskie uprawnienia wskazuje także to, że jest tu mowa o ośle, którego nikt jeszcze nie dosiadał. Można tu dosłyszeć odniesienia do słów Księgi Rodzaju, gdzie jest mowa o błogosławieństwie Jakuba, w którym Judzie jest przyobiecane berło, laska wodzowska, która nie zostanie zabrana spośród jego kolan, »aż przyjdzie ten, do którego ono należy, i zdobędzie posłuch u narodów«. Powiedziane jest o nim, że przywiąże swe oślę do krzewu winnego (Rdz 49,11). Przywiązany osiołek wskazuje zatem na Przychodzącego, który »zdobędzie posłuch u narodów«. Jeszcze większe znaczenie mają słowa Zachariasza: »Oto Król twój przychodzi do ciebie łagodny, siedzący na osiołku, źrebięciu oślicy«. To król, który łamie łuki wojenne, król pokoju i prostoty, król ubogich. Jezus przypisuje sobie prawa królewskie. Po przyprowadzeniu osła do Jezusa wydarza się coś nieoczekiwanego: uczniowie zarzucają na osła swe płaszcze. Te właśnie słowa znajdują się w Pierwszej Księdze Królewskiej, w opisie wyniesienia Salomona na tron jego ojca Dawida. Jak widać, nawet nakazując uczniom wybór osiołka, Mesjasz realizował zbawcze posłannictwo”.

Zapraszamy do ogrodu

„Za potokiem Cedron był ogród” (J 18,1). To samo słowo powraca pod koniec historii męki: „W miejscu, gdzie Go ukrzyżowano, był ogród” (J 19,41). Słowem „ogród” Jan czyni aluzję do historii raju. W ogrodzie syk węża wprowadził Adama i Ewę w śmierć, w ogrodzie Nowy Adam zamknął usta demonowi, zamieniając przekleństwo w błogosławieństwo. Święty Augustyn zauważył, że litery imienia Adam tworzą słowa określające cztery strony świata, symbol dezintegracji: Arktos (północ), Dysis (zachód); Anatole (wschód); Mesembre (południe). W ogrodzie Jezus „naprawił to, co Adam zgubił”: scalił rozdarty świat, zburzył mur wrogości.

„Gdy Jezus wołał: »Boże mój, Boże, czemuś mnie opuścił«, rozpoczynał śpiew Psalmu 22” – podsumowuje judaistka Maja Miduch. „Psalm ten kończy się słowami: »Wykonało się« (w tłumaczeniach: »Bóg sprawił«, »Pan to uczynił«). Ukrzyżowany dośpiewał psalm do końca”.