Obserwowanie ptaków w ostatnim czasie stało się popularnym sposobem na spędzanie czasu nie tylko wśród ornitologów, ale i osób, które chcą oderwać się od codziennego zgiełku i zachwycić różnorodnością ptasiego świata.

Fascynujący świat

Są jedną z najbardziej zróżnicowanych pod względem wyglądu i zachowania gromad kręgowców stałocieplnych na Ziemi. Istnieje ponad 10 000 gatunków ptaków zamieszkujących różne obszary, a ich wielkość waha się od 5 cm (koliber) do 2,7 m (struś). Obserwując ptaki, możemy odkrywać ich różnorodność i dostosowanie do rozmaitych siedlisk. Od gęstych lasów po otwarte równiny, od wybrzeży oceanicznych po wysokie góry. Niektóre ptaki wyspecjalizowały się w szybkich lotach, podczas których zdobywają pożywienie, inne są mistrzami kamuflażu. Potrafią wydawać charakterystyczne dźwięki i odgłosy, które stanowią ich sposób porozumiewania się. Obserwując ptaki, można ujrzeć fascynujące widowiska (np. tańce godowe) i zachowania niespotykane u innych zwierząt.

Dla zdrowia

Badania naukowe wykazują, że kontakt z naturą, w tym obserwacja ptaków, obniża poziom kortyzolu (hormonu stresu) i zmniejsza napięcie psychiczne. „Obserwatorzy ptaków nie muszą mieć dużej wiedzy, ale obserwacje ptaków muszą być dla nich ważne. To z kolei sugeruje, że nawet osoby początkujące (…), z niewielkim doświadczeniem, mogą czerpać korzyści zdrowotne z aktywności w czasie wolnym” – twierdzi na portalu Nauka w Polsce psychiatra dr n. med. Sławomir Murawiec, autor książki o ornitologii terapeutycznej. „Jednym z nowych kierunków w psychiatrii światowej jest opracowywanie interwencji opartej na kontakcie z naturą. Oczywiście leczymy lekami, psychoterapią i połączeniem tych metod, ale metodą wspomagającą może być kontakt z naturą” – uważa specjalista. Tłumaczy wiele pozytywnych dla psychiki korzyści. Obserwację i rozpoznawanie gatunków ptaków czy ich śpiewu porównuje do rozwiązywania krzyżówek, które są świetną gimnastyką dla mózgu. Chodzi głównie o obszar związany z pamięcią i funkcjami poznawczymi oraz zmysłami słuchu i wzroku. Profesorowie Christoph Randler i Piotr Tryjanowski w swoim artykule, który ukazał się w czasopiśmie „Ecopsychology”, wskazują na pozytywny wpływ obserwacji ptaków na regenerację i odbudowę psychiczną. A to istotny element dla osób żyjących w przebodźcowanym i przestymulowanym świecie. Ponadto przebywanie na świeżym powietrzu i prowadzone obserwacje sprzyjają aktywności fizycznej oraz poprawie ogólnej kondycji organizmu. W niektórych krajach w ramach terapii zalecana jest „kąpiel leśna” (shinrin-yoku), która coraz częściej uznawana jest za metodę wspierającą walkę ze stresem, depresją czy bezsennością.

Jak zacząć obserwacje?

Na początku nie trzeba mieć specjalistycznego sprzętu ani imponującej wiedzy o ptakach. Wystarczą chęć i zapał. Dobrze jest rozpocząć obserwacje w swojej okolicy. Do nauki rozpoznawania gatunków na podstawie wielkości, ubarwienia, kształtu dzioba czy śpiewu przydadzą się dobry atlas ptaków czy aplikacje mobilne. Wśród najbardziej popularnych aplikacji wymienić można Ptaki Europy Przewodnik PRO, Picture Bird czy Obiektyw Google, które pomogą w identyfikacji gatunków. Inne, np. Głosy Ptaków Europy PRO czy Wabiki Dźwiękowe Ptaki Europy, nauczą rozpoznawać odgłosy i ptasie trele.

Podczas wędrówek w poszukiwaniu i obserwacji ptaków pomocna będzie lornetka, która pozwoli z daleka rozpoznać cechy napotkanych gatunków. Z czasem warto zacząć odwiedzać różnorodne siedliska, co pozwoli na poszerzenie wiedzy i wzbogacenie swoich obserwacji. Dobrze jest je zapisywać, a także wymieniać się informacjami z innymi pasjonatami. W niektórych krajach grupy osób spotykają się, aby wspólnie prowadzić obserwacje lub wymieniać się ciekawostkami i nagraniami śpiewów, co jest pomocne w identyfikacji. Umawiając się z innymi, trzeba jednak pamiętać, że podczas szukania nowych gatunków trzeba zachować ciszę i wykazać się sporą dawką cierpliwości. •

„Rzecz o ptakach”

Jej autor, Noah Strycker, jest przyrodnikiem, współredaktorem magazynu „Birding” (USA) i podróżnikiem. W książce „Rzecz o ptakach” (wyd. Muza 2017) opisuje niezwykłe umiejętności i zachowania ptaków, które można zaobserwować nie tylko u gatunków rzadko spotykanych, ale też tych najbardziej powszechnych. Opisuje mechanizm nawigowania gołębi, porządek, jakim rządzą się stada szpaków, czy zachowania sroki, która potrafi rozpoznać swoje odbicie w lustrze. W poetycki sposób pisze o ptasim opłakiwaniu śmierci któregoś z pobratymców, tańcach godowych, tworzeniu gniazd niezwykłej urody. W książce znajdziemy też nawiązania do zachowań ludzkich. Książka zachęca do przyglądania się ptakom, aby nauczyć się czegoś więcej także o tym, kim jesteśmy.