Czechy

Czesi są jednym z najbardziej zlaicyzowanych krajów świata, ale spora część ich świąt odnosi się do chrześcijańskich tradycji tego narodu. Są one też po części świadectwem dramatycznych przewrotów ich historii. Uwagę zwracają dwa święta obchodzone w Czechach dzień po dniu: 5 i 6 lipca. Oba mają wysoką rangę państwową, co podkreśla fakt, że są to dni wolne od pracy. 5 lipca Czesi obchodzą święto Apostołów Słowiańskich Cyryla i Metodego na pamiątkę przybycia w 863 roku misjonarzy na Morawy. – Czesi są z tego dumni. Niedawno właśnie tego dnia słuchałem radia w samochodzie i zdumiało mnie, jak dużo i ciepło mówiło się o chrześcijańskich korzeniach, o początkach kultury, o piśmiennictwie… – opowiada ks. Mirosław Gierga, Polak od lat pracujący w Domažlicach w diecezji pilzneńskiej.

6 lipca przypada w Czechach Dzień Spalenia Mistrza Jana Husa. Jest to rocznica wykonania haniebnego wyroku na praskim duchownym w Konstancji w 1415 roku. Postać Husa przyczyniła się do rozbudzenia czeskiej świadomości narodowej i już w średniowieczu stała się dla Czechów symbolem ich odrębności. – Ten dzień ma dla nich bardziej narodowy i patriotyczny charakter. Samych husytów, jako przedstawicieli wyznania, za wielu tu nie ma. Zazwyczaj są to dziś niewielkie wspólnoty – zauważa kapłan.

Ważnym świętem dla Czechów jest 28 września – Święto Państwowości Czeskiej, obchodzone w rocznicę zamordowania w 935 roku księcia św. Wacława, patrona ziem czeskich. Ze świętem wiąże się narodowa pielgrzymka do miasta Stara Boleslav, gdzie święty poniósł śmierć. Sam św. Wacław jest dla Czechów narodowym bohaterem. Jego pomnik w Pradze jest miejscem wielu patriotycznych uroczystości.

Dniami świątecznymi są Niedziela Wielkanocna i Poniedziałek Wielkanocny, a także poprzedzający je Wielki Piątek. – Dla większości Czechów jest to jednak po prostu długi weekend – wyjaśnia ks. Gierga. Kapłan wskazuje, że inaczej jest z Bożym Narodzeniem. – Ciągle są popularne pasterki. Wtedy kościoły wypełniają się ludźmi, którzy przychodzą tam raz do roku – podkreśla. Sprzyja temu także fakt, że dniem wolnym od pracy jest także Wigilia.

Słowacja

Niektóre święta obchodzone przez Słowaków są, z racji wspólnej historii, podobne do czeskich. Także u nich charakter państwowy ma obchodzone 5 lipca święto Cyryla i Metodego. Towarzyszą mu mnogie mniej lub bardziej oficjalne uroczystości. Centralne obchody odbywają się w katedrze w Nitrze, ale liczni pielgrzymi udają się z tej okazji do związanego z Apostołami Słowian czeskiego Welehradu.

Wielkanoc, podobnie jak u Czechów, poprzedza dzień wolny w Wielki Piątek, w odróżnieniu jednak od sąsiadów z zachodu, dla Słowaków są to ważne święta, podczas których wielu z nich uczestniczy w uroczystościach kościelnych. W jeszcze większym stopniu na Słowacji kultywuje się tradycje Bożego Narodzenia. Także tam, oprócz pierwszego i drugiego święta, wolna od pracy jest również Wigilia.

Wśród ważnych dla Słowaków świąt wymienić należy także 15 września. To święto Matki Boskiej Bolesnej, patronki Słowacji. Kult Maryi Siedmiobolesnej jest na Słowacji bardzo rozpowszechniony, a jego centrum stanowi sanktuarium w Šaštinie. Liczni pielgrzymi modlą się tam przed łaskami słynącą figurą Maryi, trzymającej na kolanach martwego Jezusa.

Niemcy

Niemcy obchodzą wiele świąt, których znaczna część wywodzi się z tradycji chrześcijańskiej. Niektóre z nich są kultywowane w całym państwie. Poszczególne landy mają swoje uroczystości, które są świadectwem ich specyfiki.

Dla wszystkich Niemców wspólna jest m.in. Wielkanoc – Niemcy mają wolne w Wielki Piątek, w Niedzielę Wielkanocną i Poniedziałek Wielkanocny. – W Wielkanoc do kościołów chodzi stosunkowo dużo ludzi – zauważa Henryka Kajstra-Varosi, Polka mieszkająca w Północnej Westfalii. Podkreśla, że w jej regionie ludność najbardziej angażuje się w tym czasie w obchody Wielkiego Piątku, co może wynikać z tradycji protestanckiej.

Znacznie mniej ludzi uczestniczy w liturgii podczas uroczystości Wniebowstąpienia Pańskiego i Zesłania Ducha Świętego (Zielone Świątki). Oba święta są dniami wolnymi od pracy. W tradycji niemieckiej to ważne wydarzenie. Śladem jego wysokiej rangi jest fakt, że obchodzi się je w całym kraju przez dwa dni, w niedzielę i poniedziałek. – Do kościołów chodzi wtedy znacznie mniej ludzi niż na Wielkanoc. Dla większości jest to już tylko dodatkowy dzień wolny od pracy – stwierdza Henryka Kajstra-Varosi, zastrzegając, że w niektórych rejonach kraju może być inaczej. Wskazuje, że dla większości Niemców ważne pozostaje Boże Narodzenie. – Wtedy naprawdę dużo ludzi odwiedza kościoły, wielu zachowuje różne tradycje. Znaczenie ma związek tych świąt z tradycją rodzinną. Czasami nawet muzułmanie ustawiają choinkę i dają dzieciom prezenty – opowiada. Potwierdzają to statystyki, Boże Narodzenie obchodzi 78 proc. obywateli tego kraju.

W niektórych landach niemieckich – Badenii-Wirtembergii, Bawarii i Saksonii Anhalt – obchodzi się 6 stycznia uroczystość Objawienia Pańskiego, czyli Trzech Króli. Także w Bawarii i pięciu innych landach dniem wolnym od pracy jest Boże Ciało. W wielu miastach organizuje się wtedy, podobnie jak w Polsce, uroczyste procesje.

W Bawarii i Saarze dniem świątecznym jest też 15 sierpnia – uroczystość Wniebowzięcia NMP. Wierni przynoszą w tym dniu do kościoła wiązanki ziół i kwiatów.

31 października przypada w Niemczech Święto Reformacji, obchodzone na pamiątkę wystąpienia Marcina Lutra w 1517 roku. To bardzo ważne święto państwowe w landach o tradycji protestanckiej, w tym w Brandenburgii, Turyngii, Saksonii czy Hamburgu. W większości z nich jest to dzień wolny od pracy. W kościołach protestanckich odbywają się wtedy upamiętniające tę rocznicę nabożeństwa. Jednym z elementów tradycji jest odśpiewanie hymnu reformacji, zatytułowanego „Warownym grodem jest nasz Bóg”, ułożonego przez założyciela protestantyzmu. Szczególnie uroczyste obchody odbywają się w Wittenberdze, którą nazywa się czasem „Rzymem protestantyzmu”, i w Eisleben – miejscu urodzenia Marcina Lutra.

W tradycji Bawarii, Badenii-Wirtembergii, Nadrenii-Palatynatu, Nadrenii Północnej-Westfalii i kraju Saary ważnym świętem jest uroczystość Wszystkich Świętych. 1 listopada to w tych landach dzień zadumy i pamięci o zmarłych. Niemcy odwiedzają wówczas cmentarze, kładą na grobach kwiaty i ustawiają znicze. W krajach związkowych o tradycji protestanckiej nie obchodzi się tej uroczystości. Protestanci natomiast obchodzą 18 listopada Dzień Pokuty i Modlitwy. To święto Kościoła ewangelickiego w Niemczech, mające skłaniać do refleksji i rachunku sumienia. Tego dnia nie idzie się do pracy w Saksonii.

Litwa

Na Litwie wiele świąt nawiązuje do historii narodu i jest świadectwem jego patriotyzmu. Już 1 stycznia obchodzi się tam Dzień Flagi Litewskiej, odnoszący się do pierwszego wywieszenia narodowej flagi w Wilnie w 1919 roku. 16 lutego Litwini obchodzą Dzień Odbudowania Państwa Litewskiego. To pamiątka podpisania w 1918 r. deklaracji niepodległości kraju. 11 marca przypada rocznica odzyskania niepodległości Litwy. Tego dnia w 1990 r. parlament uchwalił przywrócenie suwerenności, wyrywając się spod władzy Związku Radzieckiego.

Litwini, jako naród przez wieki związany z Polską, zachowali wiele tradycji podobnych do naszych. Dotyczy to zwłaszcza świąt kościelnych. Porównywalne są zwyczaje dotyczące Wielkanocy czy Bożego Narodzenia. Kultywuje się więc śniadanie wielkanocne, święconkę czy pisanki, a wieczerza wigilijna przed Bożym Narodzeniem różni się od zwyczajów polskich głównie regionalnymi potrawami.

24 czerwca Litwini obchodzą święto Narodzenia Jana Chrzciciela. Ten dzień jest wolny od pracy od 2003 roku. Poprzedzają go huczne nocne zabawy. Tradycja ta nawiązuje do czasów pogańskich, gdy najkrótszą noc nazywano Nocą Kupały. Po nastaniu chrześcijaństwa nazwę zmieniono na Noc Świętojańska, na cześć patrona nadchodzącego po niej dnia.

Ważnym dla Litwinów świętem jest też 6 lipca – Dzień Państwowości Litwy – Rocznica Koronacji Króla Mendoga. Mendog, koronowany w 1253 roku, to jedyny król w dziejach Wielkiego Księstwa Litewskiego. Litwini, podkreślając jego rolę w budowaniu państwowości, jednocześnie akcentują swoją państwową odrębność.

15 sierpnia na Litwie obchodzi się Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, a 11 listopada – Wszystkich Świętych. Także te święta są u naszych północno-wschodnich sąsiadów dniami wolnymi od pracy.

Białoruś

Część oficjalnie obchodzonych na Białorusi świąt także nawiązuje do tradycji chrześcijańskiej. 7 stycznia przypada tam, zgodnie z juliańskim kalendarzem, prawosławne Boże Narodzenie. Wielkanoc katolicka i prawosławna są obchodzone osobno, odrębne są też związane z tą uroczystością tradycje.

Specyfiką prawosławia jest na Białorusi Radonica – obchodzony 9 dni po Wielkanocy prawosławny odpowiednik Dnia Zadusznego w Kościele katolickim. Dzień ten jest tam wolny od pracy. Na Białorusi żyje sporo katolików, dlatego katolickie Boże Narodzenie 25 grudnia także jest dniem wolnym od pracy.

Stosunkowo dużo jest w tym kraju uroczystości związanych z jego państwowością. 3 lipca przypada Dzień Niepodległości Republiki Białorusi. Do roku 1996 to święto obchodzono 27 lipca, dla upamiętnienia deklaracji suwerenności z 1990 roku. Zmiany dokonał Aleksandr Łukaszenka, wybierając rocznicę… zajęcia Mińska przez Armię Czerwoną.

Całkowitym kuriozum jest święto 7 listopada – Dzień Rewolucji Październikowej. Rządzona przez dyktatora Białoruś jest jedynym państwem byłego ZSRR, które oficjalnie obchodzi rocznicę bolszewickiego przewrotu (nie robi tego nawet Rosja).

Ukraina

Ze względu na trwającą wojnę władze Ukrainy odwołały niektóre uroczystości, tu jednak omawiamy je według trybu zwyczajnego. Tak więc oba święta Wielkanocy obchodzone są, zgodnie z tradycją prawosławną (i greckokatolicką), według kalendarza juliańskiego. To bardzo popularna uroczystość wśród Ukraińców. Oprócz udziału w liturgii tradycyjnie obowiązuje koszyk wielkanocny z jajkami, wędliną i chlebem wielkanocnym.

W zależności od daty Wielkanocy przypada święto Trójcy Świętej, które także jest dniem wolnym od pracy.

Do tej pory Ukraińcy świętowali Boże Narodzenie w styczniu, od tego jednak roku święta Narodzenia Pańskiego będą tam obchodzone według kalendarza gregoriańskiego, czyli 25 grudnia.

Ważnym ukraińskim świętem jest Dzień Kobiet 8 marca. Duże znaczenie, szczególnie obecnie, mają też święta patriotyczne. 28 czerwca przypada Święto Konstytucji Ukrainy, nawiązujące do uchwalenia ustawy zasadniczej 28 czerwca 1996 r. 24 sierpnia przypada Dzień Niepodległości. To rocznica Deklaracji Niepodległości Ukrainy 24 sierpnia 1991. Datę tę uważa się za początek Ukrainy jako niezależnego państwa.

Od 2015 roku Ukraina obchodzi 14 października Dzień Obrońców Ukrainy. Uchwalono go w obliczu rosyjskiej agresji, „w celu uhonorowania odwagi i heroizmu obrońców niepodległości i integralności terytorialnej Ukrainy”.•