Światowe Dni Młodzieży to jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli pontyfikatu Jana Pawła II. Oficjalnie ogłosił ich wprowadzenie 20 grudnia 1985 roku, odbywać się miały zawsze w Niedzielę Palmową we wszystkich diecezjach na świecie (od 2021 roku decyzją papieża Franciszka diecezjalne obchody mają miejsce w uroczystość Chrystusa Króla), a co 2–3 lata mają charakter scentralizowany – młodzi z całego globu spotykają się z następcą Piotra. Lizbona jest piętnastym miastem goszczącym młodych pielgrzymów – wcześniej ŚDM odbywały się m.in. w Buenos Aires, Denver, Sydney, Kolonii czy Panamie. Najliczniejsze spotkanie odbyło się w 1995 roku w filipińskiej Manili – uczestniczyło w nim około 5 milionów osób. W Polsce Światowe Dni Młodzieży zorganizowano dwukrotnie – w 1991 roku w Częstochowie i w 2016 roku w Krakowie.

Podczas ostatniego spotkania z młodzieżą w Panamie w styczniu 2019 roku Franciszek ogłosił, że kolejne takie wydarzenie odbędzie się w stolicy Portugalii w 2022 roku. Pandemia koronawirusa spowodowała, że już w kwietniu 2020 roku Biuro Prasowe Stolicy Apostolskiej poinformowało o przesunięciu wydarzenia na sierpień 2023 roku.

– Pierwszy raz mamy cztery i pół roku przerwy pomiędzy spotkaniami. To znaczy, że wyrosło całe jedno pokolenie licealistów, które nie miało możliwości wzięcia udziału w spotkaniu z papieżem – mówi bp Grzegorz Suchodolski, przewodniczący Rady Konferencji Episkopatu Polski ds. Duszpasterstwa Młodzieży i wieloletni dyrektor Krajowego Biura Organizacyjnego ŚDM. – Za nami trudny czas: pandemiczne zamknięcie, potem wybuch wojny na Ukrainie. Odczytuję to spotkanie jako nowe otwarcie dla duszpasterstwa młodzieży, duży znak nadziei. Cieszy spora frekwencja Polaków – młode pokolenie pragnie nie tylko wrócić do Kościoła, ale i okazać mu ponownie kredyt zaufania. W ostatnich latach wokół Kościoła było dużo czarnego PR, niestety, nie bez winy osób duchownych i świeckich mocno zaangażowanych w jego życie. Jednak przy tym ogólnym poglądzie, że młodzi dali czerwoną kartkę Kościołowi (wypisują się z lekcji religii, nie praktykują), tak duża liczba tych, którzy chcą wziąć udział w wydarzeniu ŚDM, jest znakiem nadziei – dodaje biskup.

Według oficjalnych informacji najwięcej uczestników przybędzie z Hiszpanii, Włoch, Portugalii, Francji, Polski i USA. Ponadto na ŚDM 2023 r. zgłosiło się ponad 20 tys. wolontariuszy, wśród nich lekarze, sanitariusze i studenci medycyny. Ponad 1000 punktów gastronomicznych wyda młodym uczestnikom ponad dwa miliony posiłków.

Obok głównych wydarzeń, takich jak spotkania krajowe, katechezy i Msze, ŚDM w Lizbonie oferują ponad 200 innych atrakcji, w tym wydarzenia muzyczne, taneczne, teatralne i turnieje sportowe.

Franciszek jednak przybędzie

Na kilka tygodni przed przyjazdem młodych Światowe Dni kolejny raz stanęły pod znakiem zapytania. 7 czerwca papież Franciszek pojechał do szpitala, gdzie został poddany operacji jelit. Dwa dni później lokalny komitet organizujący wydarzenie poinformował, że jeśli stan zdrowia papieża nie pozwoli na jego przybycie do Lizbony, Światowe Dni Młodzieży będą musiały zostać przełożone, bo żaden inny hierarcha kościelny nie może zastąpić Ojca Świętego na spotkaniu z młodymi. 22 czerwca Franciszek opublikował wideoprzesłanie do uczestników, w którym zapewnił, że do stolicy Portugalii przybędzie. – Niektórzy myślą, że z powodu choroby nie będę mógł pojechać, ale lekarz mi powiedział, że mogę, więc będę z wami – zapewnił Franciszek, pokazując spakowany plecak pielgrzyma.

Franciszek przybędzie do Lizbony 2 sierpnia. Oprócz wydarzeń z młodymi w ramach ŚDM papież spotka się również z władzami kraju, członkami Towarzystwa Jezusowego czy przedstawicielami ośrodków pomocy i ośrodków charytatywnych. 5 sierpnia odwiedzi Fatimę, gdzie z chorą młodzieżą odmówi Różaniec w kaplicy objawień. – Franciszek celowo dodał Fatimę do programu podróży apostolskiej na ŚDM w Lizbonie, ponieważ chce się modlić do Maryi o zakończenie wojny w sercu chrześcijańskiej Europy i wszystkich wojen – twierdzi watykanista Andrea Tornielli i wskazuje, że gest biskupa Rzymu można bezpośrednio powiązać z innym, który wykonał nieco ponad miesiąc po wybuchu wojny, a mianowicie poświęceniem Rosji i Ukrainy Niepokalanemu Sercu Maryi, które miało miejsce w bazylice św. Piotra 25 marca 2022 r. Poświęcenia Rosji domagała się Maryja w orędziu do pastuszków z Fatimy.

Na kilka dni przed rozpoczęciem ŚDM patriarcha Lizbony kardynał Manuel Clemente poinformował, że papież do swojego programu chce włączyć także spotkanie z ofiarami nadużyć seksualnych. Spotkanie ma być dyskretne, aby chronić prywatność zainteresowanych, czas i miejsce nie zostaną ogłoszone z wyprzedzeniem – zaznaczył arcybiskup stolicy Portugalii. Dodał, że nie ma wiedzy, czy podczas spotkania papież przeprosi również za nadużycia w Kościele.

Dni relatywizmu?

Tegorocznym Światowym Dniom Młodzieży towarzyszyły kontrowersje związane z zaangażowaniem Lokalnego Komitetu Organizacyjnego Światowych Dni Młodzieży Lizbona 2023 na rzecz realizacji celów Agenda 2030. Ten ratyfikowany przez ONZ dokument zawiera 17 postulatów, m.in. koniec z ubóstwem, zero głodu, dobre zdrowie i jakość życia, odpowiedzialna konsumpcja i produkcja czy działania w dziedzinie klimatu. Wielu komentatorów zauważyło jednak, że w ONZ-owskim dokumencie znajdują się kwestie wprost sprzeczne z nauczaniem Kościoła katolickiego, szczególnie w obszarze „równego traktowania płci” oraz „zapewnienia powszechnego dostępu do świadczeń z zakresu zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego”. W mediach pojawiły się głosy, że udział młodych ludzi w Światowych Dniach Młodzieży jest zagrożeniem dla ich wiary i moralności, a samo wydarzenie jest przejawem relatywizmu.

– Właściwą reakcją na podniesiony problem jest zdystansowanie się od niego i dobre przyjrzenie się sprawie, a nie od razu paniczne bicie na alarm, że ŚDM staną się wydarzeniem w sposób ukryty antyewangelicznym czy antychrześcijańskim – wskazuje bp Adam Bab, członek Rady KEP ds. Duszpasterstwa Młodzieży, i przypomina, że Agenda 2030 jest dokumentem, który Kościół w ogólnych założeniach może zaaprobować co do intencji. Niemniej jednak dokument zawiera treści, z którymi Kościół zgodzić się nie może. – I nie zgodził się! – podkreśla bp Bab. – Przedstawiciel Stolicy Apostolskiej przy ONZ wystosował notę, która jest stanowiskiem odrębnym, podkreślającym kwestie sprzeczne z nauczaniem Kościoła. „W odniesieniu do »zdrowia reprodukcyjnego« i związanych z nim wyrażeń, w tym »zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego oraz praw reprodukcyjnych«, same terminy »reprodukcja« i »reprodukcyjność« są problematyczne, ponieważ przesłaniają transcendentny wymiar ludzkiej prokreacji. Termin »prokreacja« jest preferowany, ponieważ odzwierciedla udział pary, mężczyzny i kobiety, w Bożym dziele stworzenia. (…) Stolica Apostolska odrzuca interpretację, która traktuje aborcję lub dostęp do aborcji, macierzyństwo zastępcze lub aborcję selektywną ze względu na płeć oraz sterylizację jako wymiary tych terminów” – czytamy w stanowisku przedstawiciela Watykanu.

Wątpliwości co do włączenia Agendy 2030 do programu Światowych Dni Młodzieży zgłosili duchowni i rodzice młodych ludzi z wielu krajów świata, w tym z Polski – swoje obawy w imieniu Konferencji Episkopatu Polski wyraził m.in. bp Suchodolski. Pod wpływem presji uczestników organizatorzy zmienili infografiki dostępne na stronie internetowej, usuwając z nich czytelne odniesienia do Agendy 2030, i zapewnili, że wszystkie cele zrównoważonego rozwoju będą realizowane w takim znaczeniu, w jakim rozumie je Stolica Apostolska. – Obecność stwierdzeń, z którymi Kościół się nie zgadza, powoduje, że pozostają dwie drogi, albo odrzucenie Agendy jako całości, albo zgoda na współpracę, ale z wyraźnymi zastrzeżeniami. Wybrano tę drugą, ale żeby nie prowokować zbyt łatwych uogólnień, organizatorzy wycofali się ze zbyt klarownego akcentowania współpracy z ONZ podczas ŚDM – dodaje bp Bab, który zbadał tę kwestię i przygotował opracowanie udostępnione wszystkim organizatorom grup wyjeżdżających do Lizbony (cały jego tekst dostępny jest na stronie internetowej GN).

Inne zarzuty dotyczą tematyki katechez Rise Up! – Powstań!, głoszonych przez biskupów poszczególnych krajów. Na każdy dzień wybrany został cytat biblijny odnoszący się do Maryi – pierwszego dnia hasło tegorocznych ŚDM, drugiego – słowa Matki Bożej z Kany Galilejskiej, a trzeciego fragment hymnu Magnificat – i temat przewodni, kolejno: ekologia integralna, przyjaźń społeczna i miłosierdzie. I to właśnie te tematy wzbudziły niepokój części komentatorów. – Te zagadnienia nawiązują do treści, które są osią pontyfikatu papieża Franciszka i tematami jego encyklik: Laudato si i Fratelli tutti. To jest aktualne nauczanie Kościoła – przypomina bp Suchodolski, zaś bp Bab dodaje, że zapoznał się z wytycznymi dla biskupów do tych katechez i zwrócił uwagę, że główny akcent jest w nich położony na głoszenie kerygmatu, wyboru Jezusa jako Pana i Zbawiciela i decyzję wiary.

– Mówi się często o tej części młodzieży, która odeszła od Kościoła. Ale jest też młodzież, która nie ma zamiaru odchodzić, przeciwnie: chce się w nim odnaleźć. A źródłem i centrum znalezienia swojego miejsca w Kościele jest odkrycie wartości decyzji wiary i poznania Chrystusa, oparcia na Nim swojego życia, dlatego te katechezy mogą przynieść dużo dobra – dodaje.

Wstań!

Większość pielgrzymujących do Portugalii młodych ludzi traktuje to wydarzenie w kategoriach duchowych. Krzysztof Kopytko, właściciel biura podróży YETI – Youth Explorers Travel & Integration, który organizuje wyjazd dla ponad 300 osób, zauważa, że podejście uczestników ŚDM jest różne od podejścia uczestniczących w innych organizowanych przez niego wyjazdach. – Są wdzięczni za to, co robi organizator, nie mają pretensji, jeśli zajdzie jakaś uwarunkowana zewnętrznie zmiana, typu przesunięcie lotu. Przygotowują się na spartańskie warunki, bo nocować będziemy w halach sportowych – wymienia jednym tchem. W czasie spotkań przedwyjazdowych pyta każdego z uczestników o motywację do wyjazdu. – Większość wskazuje na aspekt duchowy albo relacyjny: chcą poznać katolików z całego świata, doświadczyć wspólnoty – zauważa.

Dominika Marszolik, która do Lizbony pojedzie z grupą z Rudy Śląskiej, wcześniej uczestniczyła w nagraniu polskiej wersji hymnu ŚDM. – Dla mnie to będzie duża przygoda, szansa na zobaczenie młodego, żywego Kościoła. Nastawiam się na przeżycia duchowe, ale czekam też na spotkanie z ludźmi z całego świata, a finalnie z papieżem. Mam nadzieję, że obecność tak wielu modlących się młodych będzie świadectwem dla Portugalczyków i całej Europy i pozostawi po sobie ślad – dzieli się.

– Do właściwego zrozumienia Kościoła potrzeba dwóch rzeczy: formacji w małej grupie – konkretnej wspólnocie, ruchu czy stowarzyszeniu, a także otwarcia na doświadczenie Kościoła uniwersalnego. Młodym, żyjącym w świecie bez granic, trzeba pokazać, czym żyje Kościół powszechny, żeby nie stali się zamkniętą sektą, gettem – wskazuje bp Suchodolski i przypomina, że event, jakim jest spotkanie młodych z papieżem, powinien mieć później uzupełnienie w stałej formacji w różnego rodzaju duszpasterstwach.

Na to zwraca uwagę papież Franciszek, który już trzeci raz kieruje do młodych orędzie ze słowem „wstań” i zachęca do aktywności w codziennym życiu. „Niech Duch Święty rozpali w waszych sercach pragnienie powstania i radość wspólnego wędrowania w stylu synodalnym. Odrzucajcie fałszywe granice. Czas na powstanie jest teraz! Powstańmy w pośpiechu! I tak jak Maryja, nieśmy w sobie Jezusa, by móc głosić Go wszystkim! W tym pięknym okresie waszego życia idźcie naprzód i nie odkładajcie tego, czego Duch może w was dokonać!” – pisze w swoim przesłaniu do młodych. •

38. ŚDM w pigułce:

Dni w diecezjach 26–31 lipca, wydarzenia centralne 1–6 sierpnia 2023 r. w Lizbonie Hasło: „Maryja wstała i poszła z pośpiechem” (Łk 1,39) Patroni: św. Jan Paweł II św. Jan Bosko św. Wincenty św. Antoni Padewski św. Bartłomiej od Męczenników św. Jan de Brito bł. Joanna Portugalska bł. Jan Fernandes bł. Maria Klara od Dzieciątka Jezus bł. Pier Giorgio Frassati bł. Marcel Callo bł. Chiara Badano bł. Carlo Acutis Logo: krzyż, w który wpisany jest płomień, symbolizujący Ducha Świętego, oraz droga, nawiązująca do tradycji pielgrzymowania, bliskiej mieszkańcom Portugalii i stanowiącej jeden z ważnych wymiarów Światowych Dni Młodzieży różaniec – nawiązanie do duchowości maryjnej, silnie obecnej w portugalskim Kościele, a zwłaszcza do historii fatimskich objawień podobizna Maryi, przedstawionej jako młoda dziewczyna, gotowa do drogi i do odpowiedzi na Boże wezwanie. Hymn: Ha pressa no ar (Powietrze już drga) Na ŚDM przybędzie ok. 25 000 pielgrzymów z Polski. Towarzyszyć im będzie 19 biskupów i ok. 365 księży i sióstr zakonnych. Program: 1 sierpnia – Msza otwarcia 3 sierpnia – ceremonia powitania Ojca Świętego 4 sierpnia – Droga Krzyżowa z papieżem 5 sierpnia – czuwanie modlitewne 6 sierpnia – Msza misyjna i spotkanie z wolontariuszami. Wydarzenia centralne odbędą się w miejscach Wzgórze Spotkania i Pole Łaski.