Najbardziej popularną różą występującą na naszych terenach jest dzika róża pachnąca, której owoce i płatki mają wszechstronne zastosowanie. Wśród odmian jadalnych o silnym aromacie wymienić można Karpatię, Petite de Hollande, Mme Boll, róże stulistne (np. Fantin Lautour), różę damasceńską, Hansę czy różę burbońską. Przy czym największe owoce rodzą Karpatia i Hansa. Tę ostatnią można sadzić na ubogich glebowo stanowiskach, skarpach i w zieleni miejskiej. Wykorzystywana jest także na formowanie żywopłotów przydomowych. Obydwie odmiany są dość wytrzymałe na choroby i przymrozki. Są krzewami ozdobnymi, od dawna cenionymi ze względu na imponujące, zróżnicowane w kształcie kwiaty. W Polsce i za granicą można odwiedzać rosaria, w których zebrane są najcenniejsze i najbardziej dekoracyjne odmiany. Jedno z największych rosariów w Europie znajduje się w Niemczech, w miejscowości Sangerhausen. W Polsce różane ogrody można podziwiać m.in. w Chorzowie, Bydgoszczy, Lublinie, Poznaniu, Warszawie-Powsinie i we Wrocławiu. Róże poza swoją urodą i zapachem zachwycać też mogą smakiem i właściwościami cennymi dla naszego zdrowia. •

Kuchnia pachnąca różami

Świeże i suszone płatki pachnących róż można wykorzystywać na wiele sposobów w kuchni. Pachnąca konfitura z płatków dzikiej róży ucieranych z cukrem to klasyk, dodawany często do pączków i wykorzystywany w innych deserach. Jak ją zrobić?

Płatki róż utarte z cukrem

Potrzebnych będzie: 250 g świeżo zebranych płatków dzikiej róży 500 g cukru 1 płaska łyżeczka kwasku cytrynowego (lub sok z 1 cytryny) Powycinać białe, stwardniałe nasady (mają gorzki smak) a następnie przepłukać płatki w zimnej wodzie. W makutrze za pomocą drewnianej gałki lub w mikserze ucierać je partiami z dodatkiem cukru. Kiedy cały zbiór płatków jest już utarty na gładką masę, dodać kwasek cytrynowy lub sok z cytryny i jeszcze raz utrzeć całość. Utartą konfiturę przekładać do umytych i wyparzonych słoików. Masę należy dobrze w nich ugnieść. Zakręcone słoiki przechowywać w chłodnym miejscu. Tak przygotowaną konfiturę można używać jako dodatek do ciast, deserów, lemoniad i herbat. Świeżo zebrane płatki można dodawać też do konfitury z owoców. Dobrze komponują się z rabarbarem i truskawkami. Suszone płatki róż można sproszkować i wymieszać z cukrem pudrem. Powstały w ten sposób jasnoróżowy cukier jest aromatyczny i doskonale nadaje się do wykorzystania w deserach. Płatki kwiatów wysuszone w temperaturze pokojowej nadadzą też aromat i smak mieszankom herbat i ziół, a ponadto będą ozdobą potraw i deserów. Szczególnie dobrze smakują w towarzystwie ciemnej czekolady czy letnich kwaskowatych lemoniad.

W kuchni Bliskiego Wschodu i w Indiach popularnym dodatkiem do deserów i napojów jest woda różana. Powstaje jako produkt uboczny przy destylacji olejków eterycznych i jest używana zarówno w kuchni, jak i w dodatkach do kosmetyków. W Indiach bardzo popularnym deserem są słodkie, nasączone syropem z dodatkiem kardamonu i wody różanej pączki zwane gulab jamun. Tradycyjnie do ich przygotowania stosuje się ser paneer, ale u nas można go zastąpić mlekiem w proszku.

Gulab jamun – orientalne pączki

Ciasto: 1 szklanka mleka w proszku 1/4 szklanki mąki szczypta sody oczyszczonej 1 łyżka masła 1/3 łyżeczki kardamonu 1/2–3/4 szklanki mleka olej lub masło do smażenia Syrop: 300 ml wody 1/2 łyżeczki kardamonu 5 goździków 250 g cukru 2 łyżeczki wody różanej Suche składniki na ciasto wymieszać w misce, a następnie, zagniatając stopniowo, dolewać mleka, aż powstanie masa o konsystencji mokrego piasku. Formować z niej kulki wielkości włoskiego orzecha. Pączki smażyć partiami na złoty kolor w głębokim tłuszczu, a następnie odsączać jego nadmiar na papierowym ręczniku. Składniki na syrop (poza wodą różaną) gotować na małym ogniu, aż będzie lepki. Na koniec dodać wodę różaną (można ją zastąpić kilkoma plasterkami imbiru). Kiedy syrop wystygnie, zanurzyć w nim pączki na 2 godziny. Podawać po wyciągnięciu z syropu. To jeden z najsłodszych deserów świata. Jeśli nie chcemy pączków ociekających syropem, można po usmażeniu posypać je różanym cukrem pudrem.

Poza płatkami do przetworów typu dżemy czy konfitury można też wykorzystywać dojrzewające jesienią owoce. W zależności od występowania i warunków klimatycznych są one bogatym źródłem witaminy C i karetonoidów (czerwony barwnik owoców). Suszone, a następnie zmielone razem z pestkami mają działanie przeciwzapalne w chorobach stawów. Natomiast po usunięciu kłujących pestek owoce można wykorzystać do przygotowywania przetworów takich jak soki, galaretki, dżemy czy konfitury.

W pielęgnacji

Olejek eteryczny z róż

Jest jednym z najbardziej cenionych dodatków w kosmetykach na całym świecie. Na zakup oryginalnego 100-procentowego olejku z róży damasceńskiej trzeba przeznaczyć sporą kwotę, bo jego produkcja wymaga dużej ilości surowca, który zbierany jest tylko raz w roku. Największymi producentami olejków eterycznych i hydrolatów z róży są obecnie Bułgaria, Turcja, Maroko, Francja i Egipt. W sklepach zielarskich dostępny jest on najczęściej w rozcieńczonej w innym oleju bazowym postaci. Dzięki zawartości witamin C i E oraz nienasyconych kwasów tłuszczowych olejek różany dobrze sprawdza się w pielęgnacji cery dojrzałej, suchej, szarej i zmęczonej. Dodawany do kosmetyków powoduje, że skóra staje się gładsza, odżywiona, nawilżona i zregenerowana. Ma działanie uspokajające, poprawiające nastrój i zasypianie.

Iwona Konopacka-Brud i Władysław S. Brud podają przepis na mieszankę olejków pomocnych przy migrenach. Można jej użyć w dyfuzorze lub rozcieńczoną w oleju bazowym (np. z winogron). Takim olejem można nacierać skronie lub wykorzystać go do relaksacyjnych masaży. W skład mieszanki wchodzą olejki: eteryczny z mięty pieprzowej, lawendowy, z drzewa różanego i róż. Z płatków dzikiej róży można zrobić też domowy ocet, który stanie się potem bazą kosmetycznego toniku do twarzy. Ponadto można go też stosować jako dodatek do sałatek i lemoniad.

Ocet z płatków róż

Aby przygotować ocet z płatków róż, trzeba dwie szklanki świeżych płatków zalać roztworem wody z cukrem (na 1 l wody minimum 5 łyżek cukru). Zalać płatki umieszczone w słoiku wodą z cukrem i pozostawić na 4–5 tygodni do sfermentowania. Po tym czasie ocet przelać do butelek lub słoików i przechowywać w ciemnym miejscu. Aby przygotować tonik do twarzy, wystarczy wymieszać ocet z wodą w proporcjach 1:3.

Olej różany

Inną propozycją jest przygotowanie maceratu z płatków róż na bazie wybranego oleju. Może to być olej słonecznikowy, ze słodkich migdałów lub inny. Wystarczy dużą garść płatków dzikiej róży zalać w słoiku olejem i odstawić mieszankę na 7 dni. Po tym czasie olej różany jest gotowy do użytku. Można nim smarować ciało, używać go do masażu lub jako delikatnie pachnących perfum.