CZOSNACZEK POSPOLITY

To delikatna, drobna roślina pojawiająca się w maju. Można ją rozpoznać po listkach w kształcie serca. Ma drobne białe kwiatki, zebrane w niewielkie grona. Lubi rosnąć na glebach bogatych w azot. Można ją spotkać w przydomowych ogrodach, sadach, na nieużytkach, na skraju lasów i w parkach. Jest rośliną powszechnie spotykaną w Polsce, która osiąga średnio od 20 do 50 cm wysokości. Kiedy rozetrze się w dłoniach jej listki, można wyczuć delikatny, czosnkowo-ziołowy zapach. Za lekko czosnkowy smak odpowiadają zawarte w czosnaczku glukozynolaty, synigryna i allilosiarczki. Jako surowiec leczniczy i kulinarny wykorzystuje się całe ziele w czasie kwitnienia oraz kwiaty, które można zjadać na surowo, na przykład jako dodatek do sałatek. Najsmaczniejsza jest świeżo zerwana roślina. Ma bogate zasoby witaminy A i witaminy C oraz wiele innych związków prozdrowotnych (m.in. izoskoparynę, synigrynę, swertyzynę). Jak podaje dr H. Różański, świeżo zebrane ziele czosnaczka obniża ciśnienie krwi, wzmaga wydzielanie żółci, ma działanie rozkurczowe, fungistatyczne, bakteriostatyczne i przeciwpierwotniakowe. Ponadto skutecznie podnosi ciepłotę ciała (np. świeże ziele zaparzone w mleku), a przy dłuższym stosowaniu może hamować czynności tarczycy. Jest dobrym środkiem oczyszczającym organizm z metali ciężkich, gównie z rtęci, węglowodorów cyklicznych i dioksyn. Pobudza wzrost paznokci i włosów. W medycynie dawnej czosnaczek był używany jako środek żółciotwórczy, żółciopędny, rozgrzewający, pobudzający krążenie krwi, przyspieszający regenerację tkanek, wykrztuśny, odka­żający, przeciwreumatyczny, odtruwający i ogólnie wzmacniający.

Aby ziele zachowało wszystkie właściwości, można je zamrozić lub przetwarzać na różne sposoby. Jednym z nich jest przygotowanie nalewki (przepis dr. H. Różańskiego: w proporcjach 1:10 – na 100g ziela 1000 ml alkoholu 50–60%) lub oleju (proporcje 1:5). Wystarczy świeże ziele czosnaczka posiekać lub zmielić, a potem zalać olejem (np. winogronowym, rydzowym, ryżowym). Taki olej można wykorzystywać w kuchni jako dodatek do potraw – wtedy warto użyć dobrej jakości oleju tłoczonego na zimno. Olej z czosnaczkiem dr H. Różański zaleca stosować też do okładów na trudno gojące się rany, wypryski, owrzodzenia, odleżyny, odparzenia czy otarcia. Sprawdzi się także przy atopowym zapaleniu skóry i zmianach łuszczycowych. W połączeniu z olejem rokitnikowym i tranem będzie dobrze wpływał na podniesienie odporności organizmu.

W kuchni czosnaczek może być stosowany na surowo, na przykład do sałatek. Będzie też smacznym dodatkiem do twarożku, farszów i podpłomyków lub placków. Podsmażany na maśle z cebulą i przyprawami dobrze komponuje się z daniami obiadowymi (przyrządzany podobne jak szpinak). Można dodawać go do zupy, mięsa i sosów.•