Jak stwierdził w homilii duszpasterz Ormian w Polsce ksiądz profesor Józef Naumowicz, ostatnie badania wykazały, że spośród wszystkich ówczesnych głów państw i przywódców religijnych jedynie papież Benedykt XV protestował przeciwko eksterminacji Ormian. Podjął wiele zabiegów, żeby przeciwdziałać tragedii. Jesienią 1915 roku napisał odręcznie list do sułtana Imperium Osmańskiego Mehmeda V, w którym zaznaczał, że „dochodzi do niego echo jęków i lamentów całego narodu…. Ci ludzie są poddawani nieopisanym cierpieniom na rozległym terytorium osmańskim. Dowiadujemy się, że cała ludność wsi i miasteczek musi opuścić swoje domy, aby maszerować – wśród niewypowiedzianych trudów i tortur – do odległych miejsc, gdzie ubóstwo i głód zostają dodane do ich cierpienia”. Papież prosił o litość dla Ormian i powstrzymanie deportacji i masakr.

Jest faktem, że pod koniec 1915 roku liczba deportacji i maskr zmalała. Tym niemniej w samym 1915 roku zostało zamordowanych co najmniej milion Ormian, w tym ponad 50 biskupów, blisko 5 tysięcy księży. A masakry zdarzały się jeszcze przez kilka lat, aż w całym Imperium Osmańskim została „rozwiązana kwestia ormiańska”.

Dobrze, że co roku 24 kwietnia Ormianie na całym świecie, ich przyjaciele i sympatycy łączą się we wspólnej refleksji, uczczeniu ofiar i modlitwie. Sądzę jednak, że wciąż zbyt mało mówi się w mediach o zagładzie Ormian w Imperium Osmańskim przed 108 laty, uznanej przecież za pierwsze ludobójstwo w XX wieku. Nie można o tym zapominać ani też milczeć. Tym bardziej że także czujemy się zranieni, gdy świat nie chce przyjąć prawdy o skali eksterminacji dokonanej w Polsce przez Niemców podczas II wojny światowej czy gdy fałszuje się prawdę o mordach w Katyniu. Co więcej, gdy bolesne rocznice, jak na przykład powstania w getcie warszawskim, stają się nawet w kraju okazją do ataków na samych Polaków. •