Syr 15, 15-20

Jeżeli zechcesz, zachowasz przykazania, a dochowanie wierności zależy od Jego upodobania. Położył przed tobą ogień i wodę, po co zechcesz, wyciągniesz rękę. Przed ludźmi życie i śmierć, co ci się spodoba, to będzie ci dane. Ponieważ wielka jest mądrość Pana, ma ogromną władzę i widzi wszystko. Oczy Jego patrzą na tych, co się Go boją – On sam poznaje każdy czyn człowieka. Nikomu On nie przykazał być bezbożnym i nikomu nie zezwolił grzeszyć.

Świadczy o tym czytany dziś fragment Mądrości Syracha. Już pierwsze stwierdzenie – „Jeśli chcesz” – pokazuje, że odbiorcy orędzia są zaproszeni do wolnego wyboru. Jednakże wolność wyboru oznacza także rozumną zgodę na przyjęcie konsekwencji. „Jeżeli zechcesz, zachowasz przykazania” – uczy mędrzec i dodaje, że Pan Bóg „nikomu nie przykazał być bezbożnym i nikomu nie zezwolił grzeszyć”. A przecież bezbożność i grzeszenie to także efekty owego „chcenia”.

Autor księgi zgłębiał Boże słowo i studiował mądrość w Jerozolimie około 200–170 roku przed Chr. Nazywał się Syrach. Jego spisane po hebrajsku przemyślenia dotarły dość szybko do Egiptu, do mieszkającej tam żydowskiej mniejszości, która już nie znała języka przodków. Posługiwano się greką. Wnuk Syracha, około 130 roku przed Chr., przetłumaczył więc pismo dziadka na język grecki i w tej formie znamy je dziś w całości.

Czasy Syracha były okresem istotnej przemiany. Żydzi mieli w stolicy odbudowaną po zakończeniu niewoli babilońskiej świątynię, w której cieniu redagowano ostateczne wersje większości Ksiąg Starego Testamentu. Za nimi była też reforma religijna autorstwa Nehemiasza i Ezdrasza, która przygotowała dobre warunki do duchowego rozwoju narodu. Ale przyszło nowe, i to w dwóch odsłonach. Po czasach perskich w IV w. przed Chr. pojawiła się dominacja grecka. Najpierw byli to egipscy Ptolemeusze, dziedzice Aleksandra, a po nich syryjscy Seleukidzi. Ci pierwsi odnosili się z szacunkiem do żydowskiej tradycji religijnej. Inaczej było z Seleukidami, którzy coraz mocnej zaczęli wpływać na religijną wolność Żydów, aż po krwawe prześladowanie za Antiocha IV Epifanesa. Kultura grecka stała się modna wśród Żydów, niszcząc ich przywiązanie do tradycji. W czasach przełomu egipskiej i syryjskiej dominacji działał Syrach.

Kontekst wydaje się dziś mocno aktualny, dlatego warto z tym spojrzeniem odczytać dzisiejsze pierwsze czytanie i zachętę: „Jeśli chcesz… po co zechcesz, wyciągniesz rękę”. •