Cytatem z Księgi Izajasza: „Rozszerz przestrzeń twego namiotu” zatytułowano dokument roboczy dla etapu kontynentalnego synodu (dalej: DKE). W trakcie prezentacji 27 października 2022 r. w Biurze Prasowym Stolicy Apostolskiej kardynał Mario Grech, sekretarz generalny synodu, stwierdził, że treść dokumentu „jest wyraźnym świadectwem procesu zachodzącego w Kościele. Podsumowania świadczą o tym, że tam, gdzie konsultacje miały miejsce, przyniosły obfite owoce. Zaskoczeniem dla grupy, która współpracowała przy czytaniu streszczeń i pisaniu dokumentu, jest zbieżność w wielu punktach wypowiedzi pochodzących z bardzo różnych kontekstów kościelnych i kulturowych”. – Ten dokument nie jest instrumentum laboris. Jest to po prostu rodzaj podsumowania, syntezy, jaką otrzymał sekretariat. Do tej pory byliśmy w fazie słuchania synodu – powiedział w trakcie tej prezentacji kardynał Jean-Claude Hollerich, arcybiskup Luksemburga. I dodał: – Byliśmy grupą ludzi z różnych kontynentów – biskupów, księży, zakonników i świeckich, wybranych, aby sporządzić ten dokument na podstawie syntez otrzymanych od Kościołów lokalnych. Ta wspólna praca była doświadczeniem synodalnym i pomogła nam uchwycić oraz zrozumieć doświadczenie synodalne wielu grup na całym świecie.

Zmysł wiary

Oświadczenie kardynała Hollericha współbrzmi z treścią wstępu do dokumentu roboczego dla etapu kontynentalnego synodu, w którym podkreślono, że nie jest on „dokumentem rozstrzygającym, bo proces jest daleki od zakończenia; nie jest dokumentem Magisterium Kościoła ani raportem z badań socjologicznych; nie oferuje sformułowania wskazań operacyjnych, celów i zadań ani pełnego opracowania wizji teologicznej, chociaż jest przepełniony skarbem wybitnie teologicznym, zawartym w przekazie doświadczenia wsłuchiwania się Ludu Bożego w głos Ducha, pozwalającym na wyłonienie się jego sensus fidei” (DKE 8). Warto przytoczyć zatem modlitwę towarzyszącą autorom roboczego dokumentu dla europejskiego etapu synodu: „Panie, Ty zgromadziłeś na synodzie cały swój lud. Składamy Ci dzięki za radość przeżytą przez tych, którzy w ciągu tego roku zdecydowali się ruszyć w drogę i słuchać Boga oraz swoich braci i sióstr w postawie przyjęcia, pokory, gościnności i braterstwa. Pomóż nam wejść na te strony jak na »ziemię świętą«. Przyjdź, Duchu Święty, bądź przewodnikiem naszej wspólnej drogi” (DKE 14).

Cała naprzód!

„Synod idzie naprzód; możemy to z entuzjazmem potwierdzić rok po jego otwarciu” (DKE 1)– tak rozpoczynają dokument jego autorzy z Sekretariatu Generalnego synodu. Odwołują się przy tym do podsumowań przesłanych przez Kościoły na całym świecie, które „wyrażają radość, nadzieje, cierpienia i rany uczniów Chrystusa” (DKE 15). Uczniowie ci ruszyli we wspólną drogę „powodowani pragnieniem znalezienia odpowiedzi na podstawowe pytanie, które przyświecało całemu procesowi synodalnemu: »Jak dzisiaj na różnych poziomach (od lokalnego do powszechnego) realizuje się owo podążanie razem, które pozwala Kościołowi głosić Ewangelię zgodnie z powierzoną mu misją, i do podjęcia jakich działań zaprasza nas Duch Święty, abyśmy wzrastali jako Kościół synodalny?«” (DKE 2). Zdarza się jednak, że entuzjazm organizatorów nie jest podzielany. W dokumencie roboczym przytoczono komentarz pewnej osoby z Wielkiej Brytanii, która twierdzi: „Nie mam zaufania do synodu. Myślę, że został zwołany w celu wprowadzenia dalszych zmian w nauce Chrystusa i zadania dalszych ran Jego Kościołowi” (DKE 18). Cenić należy, że i te pełne obaw uwagi pojawiają się w dokumencie. Większość z cytowanych wypowiedzi, pochodzących z syntez krajowych, wyraża jednak radość, nadzieję i miłość do Kościoła. „To, co wyłania się z badania owoców, nasion i chwastów synodalności, to wyrazy wielkiej miłości do Kościoła, głosy tych, którzy marzą o Kościele zdolnym do dawania wiarygodnego świadectwa – o Kościele, który wie, jak być zespalającą, otwartą i gościnną rodziną Bożą” (DKE 16).

Prorok na synodzie

Cytowany już arcybiskup Luksemburga, relator generalny Zgromadzenia Synodu biskupów o synodalności, stwierdził 23 stycznia w trakcie konferencji prasowej w Watykanie, że nie martwi się o to, iż w Kościele istnieją napięcia oraz że należy odróżnić napięcia niezbędne od szkodliwych. Te pierwsze są, jego zdaniem, konieczne, tak jak konieczne jest napięcie, aby mógł stabilnie stać namiot. Do tego porównania nawiązuje nie tylko tytuł dokumentu roboczego dla europejskiego etapu synodu, lecz także jego drugi rozdział, w którym przedstawiony został biblijny obraz namiotu. Przypomnijmy, chodzi o początek 54. rozdziału Księgi Izajasza. Prorok ten żył w VIII wieku przed Chrystusem, a jego imię oznaczało „Jahwe jest zbawieniem”. Święty Hieronim nazwał go „ewangelistą Starego Testamentu”. Czy ktoś mógł przypuszczać, że właśnie on stanie się inspiracją dla synodu, który w XXI wieku zwołany zostanie przez Franciszka? Prorocka przemowa Izajasza toczy się wartkim nurtem: najpierw zaprezentowany jest cierpiący Sługa Jahwe i Jego czwarta pieśń ze słynnym fragmentem: „Dręczono Go, lecz sam dał się gnębić” (Iz 53,7) oraz owoce Jego cierpienia: „W nagrodę przydzielę Mu tłumy” (Iz 53,12). Potem przedstawiona jest konkluzja o Jego zbawczym orędownictwie za przestępcami: „On poniósł grzechy wielu”, a w końcu triumf: „Chwalebna przyszłość Jerozolimy”. Pocieszenie: „Śpiewaj z radości, niepłodna, któraś nie rodziła, wybuchnij weselem i wykrzykuj, któraś nie doznała bólów porodu! Bo liczniejsi są synowie porzuconej niż synowie mającej męża, mówi Pan. Rozszerz przestrzeń twego namiotu, rozciągnij płótna twego »mieszkania«, nie krępuj się, wydłuż twe sznury, wbij mocno twe paliki! Bo się rozprzestrzenisz na prawo i lewo, twoje potomstwo posiądzie narody oraz zaludni opuszczone miasta” (Iz 54,1-3). „Śpiewaj”, „poszerz namiot” i „nie bój się” są zapowiedzią chwalebnej przyszłości Jerozolimy. Zdaniem egzegetów jest to poemat małżeński, w którym niepłodna kobieta została odsunięta przez męża, ten jednak wyraża chęć pojednania i obiecuje zmianę. Potomstwo będzie liczne, namiot wymaga więc poszerzenia, ba – solidnie ma zostać umocniony za pomocą długich linek i mocno wbitych w ziemię kołków. Po co? Aby trwał po najdłuższe czasy.

Najbliższe kroki

Wydaje się, że odwołanie do tego biblijnego obrazu może nawiązywać do oczekiwań organizatorów synodu i papieża Franciszka. Zbawcze dzieło Chrystusa ma w Jego Kościele być impulsem do podjęcia misji, by i inni mogli się na nie otworzyć; warunkiem jednak jest otwarcie się na „obecność opartą na rozeznaniu” (DKE 30) oraz na słuchanie: „Podkreśla się brak wspólnotowych procesów słuchania i rozeznawania oraz wzywa do większej formacji w tym zakresie” (DKE 33) – stwierdzono w trzeciej części dokumentu. Czwarta stanowi rodzaj spojrzenia w przyszłość, zatytułowano ją: „Najbliższe kroki”. „Spojrzenie w przyszłość procesu synodalnego wymaga uwzględnienia dwóch bardzo różnych horyzontów czasowych. Pierwszy to horyzont długofalowy, w którym synodalność przybiera postać odwiecznego wezwania do osobistego nawrócenia i reformy Kościoła. Drugi, będący wyraźnie na usługach pierwszego, skupia naszą uwagę na odcinkach etapu kontynentalnego, którego obecnie doświadczamy” (DKE 98). Zdaniem autorów dokument „zaprasza nas do zrobienia kolejnego kroku w tej duchowej podróży »dla Kościoła synodalnego: komunia, uczestnictwo i misja« i stanowi jego punkt odniesienia: »Tak jak doświadczenie uczniów w Emaus było tylko początkiem ich nowej misji, tak nasz proces synodalny jest tylko pierwszym krokiem«” (DKE 104).

Z Polski w Europejskim Zgromadzeniu Synodalnym wezmą udział między innymi: abp Stanisław Gądecki, który jest członkiem Rady Konferencji Episkopatów Europy (CCEE), abp Adrian Galbas, który był koordynatorem etapu krajowego synodu w Polsce, oraz prof. Aleksander Bańka, delegat Kościoła w Polsce na rozpoczęcie synodu. •