Powstanie warszawskie było opisywane w różnych kontekstach: politycznym, militarnym, społecznym. Młoda badaczka Marcelina Koprowska analizuje wydarzenia z perspektywy życia religijnego mieszkańców stolicy. W efekcie powstała pierwsza książka mająca ambicje całościowego opisu fenomenu dni, kiedy Warszawa nie tylko walczyła, ale także modliła się i szukała Boga. Pozycja ukazała się w serii wydawniczej Młodzi Historycy Instytutu Dziedzictwa Myśli Narodowej i jest przykładem nowego sposobu badania religijności oraz zachowań społecznych w sytuacjach ekstremalnych. Autorka opisuje struktury religijne działające w Warszawie podczas powstania – zarówno katolickie, jak i tworzone przez przedstawicieli innych wyznań chrześcijańskich, a także innych religii. W tym kontekście analizuje sytuację w każdej z ówczesnych warszawskich parafii oraz opisuje różne aspekty funkcjonowania duszpasterstwa polowego.

Druga część książki koncentruje się na opisie praktyk liturgicznych. To być może najbardziej poruszający fragment, gdyż pokazuje, jak powszechne były wtedy praktyki religijne oraz modlitwa w życiu codziennym warszawiaków – tych walczących na barykadach i tych organizujących nabożeństwa na podwórkach ostrzeliwanych kamienic. Ważnym elementem tego opisu są sylwetki księży. Część z nich działała na obrzeżach miasta, jak ks. Stefan Wyszyński, zaprzysiężony jako kapelan AK o pseudonimie Radwan III i posługujący w powstańczym szpitalu w Laskach, inni pełnili posługę na pierwszej linii walk, w szpitalach polowych bądź w piwnicach, gdzie kryli się cywile. Wielu z nich oddało życie, trwając do końca ze wspólnotami, którymi się opiekowali.

Autorka opisuje także posługę na warszawskich podwórkach biskupa katowickiego Stanisława Adamskiego, który jako jedyny z polskich hierarchów przebywał wtedy w centrum walczącego miasta. Drobiazgowo odnotowuje adres każdej kamienicy czy podwórka, przy których w sierpniu i wrześniu 1944 r. były odprawiane Msze św., i obrazuje to na planie miasta, stanowiącym załącznik do książki. Odczytując na nowo znane źródła historyczne, tworzy wstrząsający obraz miasta, które u progu zagłady zwróciło się w stronę Pana Boga.

Andrzej Grajewski