Anna Leszczyńska-Rożek: Czy seniorzy często korzystają z pomocy fizjoterapeuty? 

Aleksander Trybicki: Tak, muszę powiedzieć, że sporo starszych osób – niezależnie od tego, czy trafia do nas ze skierowania, czy prywatnie – korzysta z tej formy pomocy. Świadomość w tym zakresie na szczęście się zwiększa. Szczególnie jeśli chodzi o bóle kręgosłupa, stawów czy te związane z wszelkiego rodzaju urazami. Pomoc fizjoterapeuty w połączeniu z farmakoterapią może nawet prowadzić do uniknięcia operacji chirurgicznych czy ortopedycznych. Dotyczy to zresztą nie tylko seniorów, ale osób w każdym wieku. Najważniejsze jest, aby odpowiednio wcześnie reagować na pojawiające się dolegliwości bólowe. Najbardziej liczy się czas.

Kiedy powinniśmy zgłosić się do fizjoterapeuty, aby nie było za późno na efektywną terapię?

Najlepiej zrobić to jak najszybciej. Są takie schorzenia wieku starszego, które dzięki odpowiednio wcześnie dobranej fizjoterapii mają inny, łagodniejszy lub łatwiejszy do zniesienia dla pacjenta przebieg. Przykładem mogą być choroby reumatoidalne, np. zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK), które prowadzi do całkowitego jego usztywnienia. Jeśli pacjent nie wie, że choruje, to z czasem (zmiany przebiegają w czasie od 5 do 7 lat) jego kręgosłup usztywni się tak, że już do końca życia osoba ta będzie miała pochyloną do przodu sylwetkę i brak możliwości wyprostowania się. Rehabilitacja nie zatrzyma tej choroby, ale spowoduje, że kręgosłup usztywni się w pozycji pionowej, co będzie miało znaczenie dla wyprostowanej sylwetki chorej osoby. Fizjoterapia ma też znaczenie dla zwiększenia ruchomości w stawach biodrowych, kolanowych czy barkowych. Osobnym tematem jest rehabilitacja pocovidowa, która pozwala przywrócić kondycję sprzed choroby.

Z jakimi schorzeniami seniorzy najczęściej zgłaszają się na fizjoterapię?

Trafiają z wieloma problemami, przy czym dominują te z zakresu ortopedii, głównie silne bóle kręgosłupa. Drugą grupą są pacjenci z osteoporozą, która wiąże się między innymi z częstymi złamaniami. Przy takim schorzeniu pracujemy nad wzmocnieniem mięśni podtrzymujących kości, tak aby do złamań dochodziło jak najrzadziej. To poprawia też koordynację i ruchomość, co ma wpływ na sposób funkcjonowania i jakość życia. Usprawnia poruszanie i zmniejsza ryzyko upadków. Zawsze robię wywiad z osobą, która do nas przychodzi. Pytam o codzienne funkcjonowanie, nawyki, a nawet o rozstawienie sprzętów domowych, które mogą stanowić potencjalne zagrożenie. Dobrym przykładem są niewielkie dywaniki. Łatwo się o nie potknąć czy na nich pośliznąć. To samo dotyczy progów, wystających elementów, schodów. Pytam o to wszystko, żeby dotrzeć do informacji, które mogą mieć znaczenie lub być jedną z przyczyn bólu. Dotyczy to także pracy, jaką wykonują seniorzy. Wiele osób zajmuje się przecież wnukami lub mniej sprawną żoną lub mężem.

Czy podczas wizyty doradza Pan, co ewentualnie zmienić w diecie, jeśli jest ona nieodpowiednia i ma wpływ na pojawiające się schorzenia?

Jeśli widzę, że pacjent jest bardzo szczupły lub otyły, wówczas pytam o dietę. Często sugeruję zmiany w odżywianiu. Szczególnie dotyczy to osób z nadwagą. One częściej mają do czynienia z kontuzjami i bólami stawów czy kręgosłupa. Trzeba też pamiętać o osobach, które poruszają się na wózkach lub są leżące. Dla nich zarówno dieta, jak i fizjoterapia są bardzo pomocne. Warto z tych możliwości skorzystać w rehabilitacji domowej, szczególnie kiedy tego typu wizyty można realizować w ramach NFZ. Efekt rehabilitacji zależy od wielu elementów, przede wszystkim od stanu pacjenta i chorób, na które cierpi. Często mamy do czynienia z przypadkami, gdy fizjoterapia prowadzi do samodzielnego funkcjonowania na co dzień lub znacznie rozszerza zakres poruszania się. Najczęściej zaczynam od dokładnego wywiadu, co sprawia ból i jest najbardziej uciążliwe. Potem stopniowo przechodzę do terapii i ćwiczeń poprawiających ogólną sprawność. Ma ona ogromny wpływ na psychikę pacjentów, bo wiele osób w starszym wieku jest samotnych lub cierpi na depresję. Uzależnienie od opieki osób trzecich i niemożność samodzielnego funkcjonowania to jedna z przyczyn złej kondycji psychicznej seniorów.

Co mogą zrobić seniorzy we własnym zakresie, aby jak najdłużej zachować sprawność ruchową?

Nie ma konkretnego zestawu ćwiczeń dedykowanych seniorom. Wiadomo, że powinny być one dopasowane do wieku i kondycji konkretnej osoby. Nie zaleca się ćwiczeń mocno forsownych czy gwałtownych. Najlepsze są ogólnokondycyjne ćwiczenia połączone z oddechowymi, aby dotleniać organizm. Bardzo dobre dla utrzymania kondycji i dobrej odporności są marsze, nordic walking czy jazda na rowerze. Może to też być rower stacjonarny. Jeśli chcemy ćwiczyć w domu, fizjoterapeuta pomoże dobrać odpowiedni zestaw ćwiczeń do naszych potrzeb. Najważniejsza dla osób starszych, zresztą nie tylko dla nich, jest systematyczna aktywność. Wystarczy nawet 20 minut gimnastyki dziennie czy inna aktywność, jak spacer, szybszy marsz, odbywane minimum trzy razy w tygodniu. To niewiele, a znacznie poprawia stan zdrowia i kondycję psychiczną. •

Zalecenia WHO dla seniorów:

Zestaw ćwiczeń u starszych osób (powyżej 65. roku życia) z przewlekłymi chorobami i niepełnosprawnościami powinien dobierać specjalista. W tej grupie wiekowej zaleca się co najmniej 150–300 minut tygodniowo aktywności fizycznej o umiarkowanej intensywności. Ćwiczenia ogólnorozwojowe, obejmujące wszystkie główne grupy mięśni, seniorzy powinni wykonywać minimum dwa razy w tygodniu. Ćwiczenia i aktywność ruchowa powinna być dopasowana do stanu zdrowia, sprawności i wieku. Podczas ćwiczeń poza mięśniami i kondycją ćwiczy się też równowagę, co zmniejsza ryzyko upadków i kontuzji