Filmów o Holokauście widzieliśmy już sporo, więc właściwie nic w „Zbrodni ostatecznej” nie powinno nas zaskoczyć. A jednak. Okazuje się, że Norwegia, gdzie mieszkało niewielu Żydów, również miała swój udział w zbrodniczym procederze. 9 kwietnia 1940 roku Niemcy zaatakowali Norwegię, a szefem marionetkowego rządu mianowali Vidkuna Quislinga. Sytuacja Żydów stopniowo się pogarszała, aż do tragicznego finału. Norweski reżyser Eirik Svensson, przypominając tę mało znaną kartę historii swego kraju z czasów II wojny światowej, oparł scenariusz na książce Marte Michelet poświęconej deportacji norweskich Żydów.

Film rozpoczynają sceny rozgrywające się w 1942 roku, w przeddzień akcji norweskiej policji państwowej, która na polecenie Niemców ma aresztować wszystkich Żydów. Następnie śledzimy losy rodziny Braude od czasów przedwojennych. Przestrzegający tradycji jej członkowie doskonale zaaklimatyzowali się w Norwegii. Pierwszoplanowy bohater Charles odnosi sukcesy na ringu, pracuje w sklepie mięsnym ojca i poślubia rodowitą Norweżkę. Wydaje się, że nic nie zdoła zakłócić tej sielanki, nawet dochodzące tu odgłosy toczącej się w Europie wojny. Niemiecka inwazja zaskakuje wszystkich, a rodzina Braude zgodnie z życzeniem ojca wykonuje polecenia państwowej policji. Nawet Charles, chociaż niechętnie, ulega jego woli.

Reżyser sprawnie prowadzi równolegle dwa wątki. Pierwszy dotyczy członków rodziny poddawanych – podobnie jak inni Żydzi – coraz ostrzejszym restrykcjom. Kolejny, w którym pierwsze skrzypce gra szef państwowej policji w Oslo, przedstawia ludzi stojących po drugiej stronie, czyli norweskich policjantów wykonujących brudną robotę. Ten wstrząsający, miejscami brutalny film opowiada historię autentycznych członków rodziny Braude. Prawdziwą postacią jest także policjant Knut Rød, kierujący w filmie akcją deportacji.

Edward Kabiesz

Zbrodnia ostateczna, reż. Eirik Svensson, wyk.: Jakob Oftebro, Inga Ibsdotter Lilleaas, Carl Martin Eggesbø, Pia Halvorsen, Norwegia 2020, canalplus.com