Najważniejsze jest to, by każdy wierzący spotykał się ze słowem Bożym, by był w stanie odczytywać Stary i Nowy Testament w Tradycji Kościoła, by je rozumiał – piszą autorzy we wprowadzeniu do publikacji. Troska o to, by lektura Biblii przynosiła jak najwięcej korzyści, towarzyszy Kościołowi ze zwielokrotnioną siłą od czasów Soboru Watykańskiego II. Jego ojcowie postulowali, aby słowo Boże było dla Kościoła „umocnieniem wiary, pokarmem duszy, czystym i trwałym źródłem życia duchowego”. W jaki sposób to uczynić, skoro w lekturze Biblii często natykamy się na zbyt wiele zamkniętych drzwi i łatwo błądzimy?

Przekonani o tym, że bez koniecznych wyjaśnień trudno jest czytać ze zrozumieniem natchnione księgi, Jesús Gil i Joseángel Domínguez postanowili napisać książkę, w której w sposób syntetyczny zostanie zawarta wiedza pomocna w zgłębianiu przesłania Pisma Świętego. Przyświecał im jeden cel, podobny do tego, który postawili sobie budowniczowie średniowiecznych katedr. Budynki projektowano wówczas w taki sposób, by oczom wierzących wchodzących do świątyni ukazywał się ozdobiony rzeźbami portal. Komunikat był prosty – przedstawiona postać przygotowywała ich na wejście do środka, w przestrzeń, w której możliwe będzie spotkanie z Bogiem. „Staraliśmy się zwizualizować różne aspekty Biblii. Historia zbawienia (tak jak jest przez wieki rozumiana i nauczana przez Kościół katolicki) została ukazana w chronologiach, mapach i grafikach dotyczących każdej księgi biblijnej” – piszą autorzy. „Według naszego zamysłu ma to pomóc wierzącym przygotować się do spotkania ze słowem Bożym”.

Otwarta chronologia

Tematy przedstawione przez autorów zostały ułożone w kluczu chronologicznym. Zarówno Stary, jak i Nowy Testament poprzedzają grafiki, na których czytelnik znajdzie ważne wydarzenia, biblijne i pozabiblijne, umieszczone na linii czasu. I tak dowiadujemy się, że Abraham dotarł do ziemi Kanaan krótko po tym, jak Hammurabi, król Babilonu, opracował najstarszy znany nam zbiór praw. Z kolei Mojżesz wraz z Izraelitami wkroczył do Ziemi Obiecanej krótko przed wojną trojańską, opisywaną przez Homera w Iliadzie. Wydaje się, że te i inne informacje nie stanowią szczególnie cennego wkładu w nasze rozumienie Biblii. Pokazują jednak, że nie jest ona meteorytem, który pojawił się na Ziemi w przypadkowy sposób. Opisuje to, co dokonało się pomiędzy Bogiem i Jego ludem w określonym miejscu i czasie, a przedstawione wydarzenia przeplatają się z historią wielu innych ludów i cywilizacji. Podobnie jest z historią pierwotnego Kościoła, opisaną w Dziejach Apostolskich, która rozgrywała się na terenach Cesarstwa Rzymskiego. Pamięć o wydarzeniach historycznych jest ważna, gdy czytamy zarówno o wędrówkach Abrahama czy zdobyciu ziemi Kanaan przez Jozuego, jak i wyprawach misyjnych Pawła.

Ciekawy zabieg zastosowano w prezentacji ksiąg starotestamentalnych. Także w tym przypadku autorzy zastosowali klucz chronologiczny. Ukazanie Starego Przymierza zgodnie z oczekiwaniami rozpoczyna się opisem dziejów Abrahama i kolejnych patriarchów. Nie kończy tego jednak opis Księgi Malachiasza, która zamyka kanon Starego Testamentu. Zamiast tego odnajdujemy dwie inne księgi – Mądrość Syracha oraz Księgę Mądrości. Taki porządek wyznaczył bowiem czas ich powstania. Wspomniane księgi to najpóźniej spisane teksty Starego Testamentu, a z krótkiej charakterystyki możemy wyczytać, że ich autorzy żyli w czasach hellenistycznych. Pierwszy z nich, działający w Judei, wobec obcych wpływów kultury pogańskiej wzywał do wierności tradycjom Izraela. Drugi, mieszkaniec diaspory w Aleksandrii, podjął dialog, który rozgrywa się pomiędzy własną tradycją a światem greckim, w którym żył. Podobnie w kluczu chronologicznym zostały ujęte inne księgi, na przykład prorocy działający przed przesiedleniem elit do Babilonu, w trakcie tego wydarzenia i po nim.

Zaskoczenie może stanowić chronologia Nowego Przymierza. Po prezentacji wydarzeń w Cesarstwie Rzymskim, które stanowią tło dla historii związanych z życiem Jezusa i apostołów, ukazano kolejne epoki. Autorzy nazwali to chronologią otwartą, „ponieważ historia zbawienia kontynuowana jest w życiu Kościoła i będzie kontynuowana aż do końca czasów, kiedy Jezus powróci”. W ten sposób otrzymujemy grafiki przedstawiające ważne wydarzenia z dziejów Bizancjum, a także kolejnych dynastii muzułmańskich, które panowały w Ziemi Świętej. Wszystko na tle ważnych wydarzeń w Kościele i świecie. Chronologię zamykają przedstawienie panoramy wydarzeń współczesnego Izraela i wspomnienie remontu edykuły nad grobem Jezusa w bazylice Grobu Pańskiego z 2017 roku.

Geografia zbawienia

Również przestrzeń, w której objawił się Bóg, znalazła ważne miejsce w publikacji. Po prezentacji grafiki poświęconej powstawaniu Biblii znajdziemy rozległą mapę biblijnych ziem, przedrukowaną z atlasu wydanego na Uniwersytecie Oksfordzkim. Jej plastyczność pomaga zrozumieć rolę przestrzeni, w której dokonywały się wydarzenia z historii zbawienia.

Na mapie wyszczególnionych jest osiem biblijnych ziem. To nie tylko tereny dzisiejszego Izraela i sąsiadujących z nim krain, Syrii czy Egiptu. Mapa ukazuje również miasta „graniczne”: Persepolis, stolicę Persji w dzisiejszym Iranie, a także Rzym, stolicę cesarstwa. Pierwsze z miast wspomniane jest w Księgach Machabejskich, drugie wielokrotnie w Nowym Testamencie. Odległość pomiędzy nimi to dystans prawie czterech tysięcy kilometrów. Także pozostałe mapy zawarte w publikacji pomagają czytelnikowi zobaczyć teren, jego topografię i współrzędne geograficzne.

Uporządkowane dane

We wprowadzeniach do każdej z biblijnych ksiąg uwzględniono zarówno podstawowe dane dotyczące historii redakcji, jak i ważne informacje związane z treścią ksiąg. Nie pominięto ich warstwy literackiej i teologii. W ten sposób dowiadujemy się na przykład, że tekst Księgi Rodzaju zawiera wiele gatunków literackich. Są tam obecne między innymi alegorie, legendy, genealogie i teksty poetyckie. W przypadku pierwszego ze wspomnianych gatunków chodzi o narrację dotyczącą stworzenia świata i losów ludzkości, aż do budowy wieży Babel. Sytuuje on wydarzenia poza czasem historycznym. Nie oznacza to jednak, że tekst nie zawiera istotnych, ponadczasowych prawd. Chodzi jedynie o uwzględnienie charakteru danego pisma, pomocnego w przyjęciu tego, co faktycznie natchniony autor, a przez niego Bóg, chciał przekazać.

Przedstawienie każdej z biblijnych ksiąg doczekało się ciekawego opracowania graficznego. Uwzględniono podział danej księgi na poszczególne części, a także istotne motywy ujęte w formie obrazków pomocnych w katechezie. Nowością są infografiki, które zawierają dane dotyczące najstarszych zachowanych manuskryptów poszczególnych ksiąg. Zaprezentowane wykresy informują, że jesteśmy w posiadaniu manuskryptów niemal całej Księgi Izajasza z II i I wieku przed Chr. Jeśli chodzi o Nowy Testament, dostępny jest rękopis prawie całej Ewangelii Jana pochodzący z II wieku, w przeciwieństwie do Ewangelii Marka, której najstarsza znana nam wersja powstała w III wieku.

Przystępna komunikacja

W publikacji brakuje tradycyjnego tekstu, a autorzy celowo nie zawarli w niej obszernych wyjaśnień. Wbrew pozorom to mocna strona książki. Dzięki temu może stanowić cenne uzupełnienie dla wielu specjalistycznych opracowań. Autorzy uniknęli wchodzenia w dyskusję i nie wprowadzili zbyt dużej ilości szczegółowych zagadnień. Zwrócili natomiast uwagę na różne konteksty kulturowe i geograficzne, nie wprowadzając przy tym chaosu. Połączyli wiedzę z umiejętnością komunikatywnej prezentacji. I chociaż pozycja zawiera pewne braki, jak na przykład przedstawienie na mapie trzech podróży apostolskich Pawła bez uwzględnienia ostatniej, do Rzymu, dzieło można uznać za udane. Pomaga zobaczyć, że jeden i ten sam Bóg dał się poznać na przestrzeni wieków w różnych, historycznych kontekstach. •