Wrzawa medialna towarzysząca wprowadzeniu nowego przedmiotu o nazwie historia i teraźniejszość dotyczy zaledwie niewielkiego wycinka zmian, które Ministerstwo Edukacji i Nauki przygotowało na ten rok. Nową formę zyskał także przedmiot edukacja dla bezpieczeństwa, startuje też kolejna wersja egzaminu maturalnego. Do tego stanowisko pedagoga specjalnego w każdej szkole, obowiązek zapewnienia uczniowi posiłku oraz nowe zasady zwalniania z lekcji WF-u – jak na jeden rok to całkiem sporo nowinek.

HiT i empatia

Historia i teraźniejszość, czyli tzw. HiT, pojawi się na razie tylko w klasach pierwszych szkół ponadpodstawowych – w liceum w wymiarze dwóch godzin tygodniowo, w pozostałych typach szkół będzie to godzina tygodniowo. Przedmiot ma zaznajomić uczniów z historią najnowszą, co samo w sobie wydaje się dobrym pomysłem, bo powojenne dzieje Polski i świata były dotąd traktowane w szkołach po macoszemu. A jeśli przedstawi się ten okres rzetelnie, jest szansa, że młodzi ludzie przestaną myśleć o historii jako o dziedzinie wiedzy oderwanej od bieżącego życia.

Niestety, już na starcie pojawiło się w tej sprawie sporo wątpliwości. Wywołał je podręcznik do HiT-u, autorstwa prof. Wojciecha Roszkowskiego – jedyny, jak dotąd, dopuszczony do użytku. Nie można zaprzeczyć, że prof. Roszkowski jest wybitnym historykiem, a dawka wiedzy, którą młodzi ludzie otrzymują dzięki tej książce, jest naprawdę solidna. Jednak są w niej też fragmenty napisane publicystycznym językiem, niewolnym od kontrowersyjnych sformułowań. Mniejsza o kreślone grubą kreską konstatacje dotyczące muzyki rockowej, napisane – jak łatwo zauważyć – bez głębszej znajomości tematu (może warto, by podręczniki do tak specyficznego przedmiotu, łączącego różne dziedziny wiedzy, tworzył zespół ekspertów, np. także kulturoznawców?). Ale kiedy autor pisze najpierw o „przywodzeniu dzieci na świat w oderwaniu od naturalnego związku mężczyzny i kobiety”, a następnie stawia pytanie: „(…) kto będzie kochał wyprodukowane w ten sposób dzieci?” (s. 226), to chciałoby się zapytać, czy prof. Roszkowski zastanowił się, do kogo adresuje swoją książkę. Być może chodziło autorowi o różnorodne eksperymenty genetyczne, dokonywane np. w Chinach, jednak w polskim kontekście temat zapłodnienia in vitro narzuca się tu od razu. Co mogą poczuć i pomyśleć dzieci poczęte tą metodą, kiedy natkną się na taki fragment w szkolnym podręczniku?

Matura i strzelanie

Nie powinny natomiast budzić kontrowersji zmiany w podstawie programowej edukacji dla bezpieczeństwa – przedmiotu realizowanego w ósmej klasie szkoły podstawowej i pierwszej szkół ponadpodstawowych. Rozszerzenie elementów związanych z przysposobieniem obronnym, takich jak wiedza na temat wykorzystywania broni kulkowej i pneumatycznej, składania i rozkładania broni czy odpowiedniego reagowania w sytuacji zagrożenia spowodowanego działaniami wojennymi, wydaje się czymś oczywistym w kontekście wojny rozgrywającej się za naszą wschodnią granicą. Także poszerzenie treści dotyczących cyberbezpieczeństwa jest działaniem jak najbardziej pożądanym ze względu na coraz dłuższy czas spędzany przez nasze dzieci w internecie i wiążące się z tym zagrożenia.

Jedną z najważniejszych zmian, która pojawi się w roku szkolnym 2022/2023, będzie tzw. nowa matura. Przystąpi do niej pierwszy rocznik uczniów, którzy w 2017 roku, w wyniku reformy przywracającej system 8+4, po ukończeniu VI klasy szkoły podstawowej nie poszli do gimnazjum, ale rozpoczęli naukę w klasie VII. Otrzymają oni więcej czasu na egzaminach pisemnych z większości przedmiotów, za to w arkuszach ma pojawić się więcej zadań. Dojdzie też obowiązek zdawania co najmniej jednego przedmiotu na poziomie rozszerzonym. Aby zdać maturę na tym poziomie, konieczne będzie uzyskanie minimum 30 proc. punktów. Ponadto zmieniają się rodzaje zadań z matematyki i formuła matury z języka polskiego. Na pisemnym egzaminie z polskiego maturzyści otrzymają dwa arkusze (jeden z nich będzie obejmował wypracowanie). Na ustnej maturze uczeń wylosuje dwa zadania, w tym jedno z jawnego zestawu pytań.

Rok szkolny 2022/2023 będzie także czasem wyzwań organizacyjnych. Miejmy nadzieję, że nie czeka nas powrót do edukacji zdalnej, ale z pewnością wyzwaniem jest nadal zapewnienie odpowiedniej edukacji dzieciom pochodzącym z Ukrainy, zwłaszcza że polska szkoła zmaga się obecnie z poważnymi brakami kadrowymi. Wiadomo już, że utrzymane zostaną dotychczasowe rozwiązania w tej kwestii, a więc możliwość tworzenia oddziałów przygotowawczych, powiększanie liczby uczniów w klasach polskich, możliwość zatrudniania ukraińskich nauczycieli czy zwiększenie limitu nadgodzin.

Religia i etyka bez zmian

Inną zmianą mającą wspierać uczniów – nie tylko tych z Ukrainy – będzie obowiązek zatrudnienia w każdej szkole pedagoga specjalnego. Choć sama idea wydaje się słuszna, krytycy tego rozwiązania zwracają uwagę na problem wspomnianych braków kadrowych i twierdzą, że specjaliści w tej dziedzinie będą raczej wybierali pracę w prywatnych gabinetach. Nowością jest także obowiązek zapewnienia uczniowi posiłku i miejsca do jego spożycia. Do tej pory szkoły mogły organizować stołówki, ale nie musiały tego robić. Korzystanie z posiłku będzie oczywiście dobrowolne i odpłatne.

Ostatnia istotna zmiana dotyczy zwolnień z WF-u. Jak zapowiedział minister sportu Kamil Bortniczuk, zwolnienia semestralne i dłuższe od tego roku będzie mógł wystawić tylko lekarz specjalista, a nie, jak dotąd, np. lekarz rodzinny. Powód jest prosty: co trzeci uczeń nie uczestniczy w lekcjach wychowania fizycznego. Ukrócenie lewych zwolnień ma więc być próbą wzmocnienia aktywności fizycznej młodych ludzi.

Nie wejdą natomiast na razie w życie zapowiadane już przeszło rok temu zmiany dotyczące nauczania etyki i religii. Uczniowie nadal mogą wybrać „trzecią opcję”, czyli nie uczęszczać na żaden z tych przedmiotów. Ministerstwu zależy jednak na tym, by nauka o systemie wartości była obowiązkowa, dlatego zmiany będą wprowadzane stopniowo od następnego roku. 1 września 2023 r. obowiązek uczestnictwa w lekcjach etyki lub religii obejmie uczniów klas czwartych szkół podstawowych i klas pierwszych szkół ponadpodstawowych. Począwszy od tych roczników będzie już towarzyszył uczniom przez kolejne lata edukacji. Również w 2023 roku ma wejść do szkół ponadpodstawowych nowy przedmiot: biznes i zarządzanie, zastępując podstawy przedsiębiorczości, jednak szczegóły programu nie są jeszcze znane. Tymczasem przyglądajmy się więc, jak sprawdzają się tegoroczne szkolne nowości. •