Marszałek Sejmu Śląskiego

prof. dr hab. Michał Lis, Instytut Śląski w Opolu

|

100-lecie przyłączenia Górnego Śląska do Polski

publikacja 16.06.2022 00:00

Konstanty Wolny pracował na rzecz utrwalania polskości na Górnym Śląsku pod pruskim panowaniem oraz zjednoczenia tego regionu z Polską po I wojnie światowej. W autonomicznym województwie śląskim został marszałkiem Sejmu Śląskiego.

Konstanty Wolny. Konstanty Wolny.
NARODOWE ARchIWUM CYFROWE

Urodził się w kultywującej polskość rodzinie kowala Wawrzyńca i Ludwiny z Jarczyków w Bujakowie, w ówczesnym powiecie zabrskim, w osadzie, w której językiem niemieckim posługiwało się jedynie 10 procent mieszkańców. Już w katowickim gimnazjum wraz z Korfantym utworzył tajne kółko mające na celu poznawanie historii Polski i polskiej literatury. Podczas studiów na Uniwersytecie Wrocławskim (1898–1901) aktywny w Towarzystwie Akademików Górnoślązaków (był skarbnikiem), a po jego rozwiązaniu w 1899 r. – w tajnym Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. Po praktykach w sądach dolnośląskich w 1907 r. zdał w Ministerstwie Sprawiedliwości w Berlinie kończący edukację prawniczą państwowy egzamin asesorski. Osiadłszy w Gliwicach, jako pierwszy w mieście rodzimy Polak rozpoczął praktykę adwokacką. W latach 1909–1915 był członkiem gliwickiej Rady Miejskiej.

W nowym miejscu zamieszkania zorganizował m.in. gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” (prezesował mu w latach 1907–1909), włączył się w działalność Banku Ludowego, sprawował funkcję prezesa gliwicko-zabrskiego Związku Kół Śpiewaczych, stał się także członkiem Polskiego Komitetu Wyborczego dla Śląska. Ideowo związany z endecją, wchodził w skład utworzonego w Poznaniu Polskiego Towarzystwa Demokratycznego. Ten etap patriotycznego zaangażowania zakończyło 31 sierpnia 1914 r. aresztowanie i krótkie osadzenie w nyskiej twierdzy oraz powołanie 31 lipca 1915 r. do wojska, w którym służył do końca listopada 1918 r.

Osiadłszy w Bytomiu, włączył się w działania na rzecz powrotu Górnego Śląska do odrodzonej Polski. Kolejno więc wchodził w skład bytomskiej Rady Ludowej, następnie – od grudnia 1918 r. – jako zastępca podkomisarza w bytomskim Podkomisariacie Naczelnej Rady Ludowej dla Górnego Śląska. Po wydanym przez władze niemieckie nakazie jej likwidacji i ogłoszonym przez Nadzwyczajny Sąd Wojenny w Bytomiu nakazie aresztowania w maju 1919 r. Wolny przeniósł się do Sosnowca. Tu kontynuował aktywność w Naczelnej Radzie Ludowej. Wchodził też w skład powstałego w sierpniu 1919 r. po pierwszym powstaniu śląskim Komitetu Głównego Niesienia Pomocy Ślązakom. W listopadzie 1919 r. powrócił do Bytomia, by stanąć na czele Generalnego Sekretariatu Plebiscytowego z zadaniem przygotowania polskiego aparatu plebiscytowego. Gdy zaś w lutym 1920 r. w mieście znalazł siedzibę Polski Komisariat Plebiscytowy z Wojciechem Korfantym na czele, objął funkcję jego zastępcy i szefa Wydziału Prawnego. Poza obsługą prawną jego celem stała się analiza projektu ustawy Sejmu RP o statucie organicznym mającego powstać województwa śląskiego. Wolny przygotował art. 44 ustawy konstytucyjnej, zawierający gwarancje nienaruszalności autonomicznych, samorządowych uprawnień województwa śląskiego bez zgody Sejmu Śląskiego. Po przyjęciu przez Sejm RP 15 lipca 1920 r. ustawy o statucie organicznym województwa śląskiego Wolny eksponował ten fakt jako ważny element propagandy plebiscytowej. Po trzecim powstaniu śląskim był w latach 1921–1922 członkiem Naczelnej Rady Ludowej na Górnym Śląsku oraz Tymczasowej Śląskiej Rady Wojewódzkiej. Brał udział w genewskiej konferencji przygotowującej tekst polsko-niemieckiej konwencji górnośląskiej zawartej 15 maja 1922 r. przez Polskę i Niemcy na 15 lat. Po podziale Górnego Śląska wchodził jako członek w skład Komisji Mieszanej dla Górnego Śląska. 2 czerwca 1922 r. decyzją Rady Ministrów został członkiem Tymczasowej Rady Wojewódzkiej. Jako reprezentant chadecji w kolejnych wyborach zdobywał mandat posła do Sejmu Śląskiego pierwszych trzech kadencji, a w nim stanowisko marszałka. Przywiązywał wielką wagę do umacniania prawnego porządku, współtworząc notariat i umacniając samorząd adwokacki. Podkreślić także należy jego zasługi w budowie instytucji służących rozwojowi kultury i nauki, czego dowodem był udział w powstaniu w Katowicach Biblioteki Śląskiej oraz Instytutu Śląskiego.

Dostępna jest część treści. Chcesz więcej? Zaloguj się i rozpocznij subskrypcję.
Kup wydanie papierowe lub najnowsze e-wydanie.