Historia to jak najbardziej prawdziwa, choć mogłaby zdawać się baśnią, scenariuszem jednej z hollywoodzkich produkcji, wartych nakręcenia, by w dniu premiery zarobić sporo na wyciśniętych przez widzów łzach. Jej bohaterka to kobieta sukcesu. I to od dnia narodzin 22 lipca 1799 roku. Ubogi ojciec zdążył się dorobić dużych pieniędzy na suknie, atmosfera rodzinna była sielankowa, a i urody dziewczynie nie brakowało, więc w orszaku królewskiej córki nosiła się dumnie.

Jak u Balzaka

„Pięknie wystrojona w suknię przyozdobioną kwiatami, dostojnie przemierzałam z rodzicami wielką salę św. Piotra. Dumna niczym paw, czułam się godna ogólnego podziwu i chociaż nie znajdowałam przyjemności w tańcach, moja próżność była zaspokojona. To święto jednak drogo kosztowało moją duszę i całkowicie rozstroiło moje nerwy. Miłość własna strąciła mnie w fale próżności. (…) Słowem, stałam się kokietką” – zanotowała w swoim duchowym dzienniku. Przyznać się do błędów można jedynie wówczas, gdy dostąpi się nawrócenia. Ciekawe, że opisując je, porównała siebie do świętego Pawła: „Bez wahania rzuciłam się do stóp Ananiasza”. Tak napisała o kapłanie, którego kazanie poruszyło ją do głębi. Wszystko w jej życiu ulegnie odtąd zmianie, ale przez długi czas pozostanie „kobietą sukcesu”, tyle że w Kościele, a nie na dworze. Czy inaczej niż sukcesem można nazwać wzbudzenie w Kościele wielkich dzieł, które zostaną określone jako papieskie, a także wielokrotny, prywatny wręcz kontakt z Ojcem Świętym?

Każdy z tych sukcesów pod koniec jej życia zamieni się w katastrofę. Sześćdziesięcioparolatka na fotografii wyglądać będzie, jakby miała lat ponad osiemdziesiąt. W garści ściskać będzie urzędowe zaświadczenie o ubóstwie, a mówić o niej będą źle. Bardzo źle...

Poznajcie Paulinę Jaricot. Kobietę, o której życiu wybitny francuski pisarz, poeta i dyplomata Paul Claudel napisał, że było jednocześnie jak karta martyrologium i powieść Balzaka, a przy tym cały rozdział z życia Lyonu. Faktycznie, Lyon ma ogromne znaczenie w tej historii.

Między jedwabiem a żałobnym suknem

Dziesiątki, o ile nie setki bardzo stromych schodów. W upalnym, choć dopiero kwietniowym słońcu trzeba się nieźle napocić, żeby ze wzgórza Fourvière zobaczyć panoramę tego drugiego, zaraz po Paryżu, miasta Francji. Ale warto. Bo zapiera dech w piersiach – dopiero co odzyskany z zadyszki. I przypomina, że to miasto jedwabiu, ale i ognisko społecznych problemów.

Gdy Joseph Marie Jacquard wynalazł programowalne krosna, zatrudnienie w fabrykach jedwabiu bardzo wzrosło. To właśnie Lyon w XIX wieku stał się stolicą produkcji jedwabiu i ma to ogromne znaczenie dla tej historii. Marne wynagrodzenia, fatalne warunki pracy, zakaz zrzeszania się, krwawo tłumione bunty – w takich okolicznościach żyła i działała Paulina Jaricot. Ten kontekst stał się przyczyną zarówno jej sukcesów, jak i ogromnej – po ludzku sądząc – porażki. Kiedy zbuntowani robotnicy okupować będą wzgórze, na którym za pieniądze ojca kupiła dom nazywany do dzisiaj Loretto, dojdzie do konfrontacji Pauliny i rozwścieczonego tłumu, którą opisuje jej biografka siostra Cecylia Giacovelli: „Okupacja wzgórza Fourvière stwarza pewne problemy: jak znaleźć zajęcie dla trzystu ludzi w ciągu jednego dnia? Odpowiedź jest niekorzystna dla posiadłości »Loretto«. Otóż rozpoczyna się tam wyrąb lasu, raz, żeby łatwiej było kontrolować teren, dwa, żeby czymś owych ludzi zająć. W tej grupie nie zabraknie osób, nie tylko mężczyzn, ale i kobiet, które próbują sforsować drzwi domu Córek Maryi, by zażądać od dostojnej »obywatelki« Jaricot jej fortuny. Ale jak tylko Paulina wychodzi im naprzeciw, niespokojni przedstawiciele ludu nie tylko stają się spokojni, ale zamieniają swoje wzburzone uczucia na postawę pełną szacunku i zaufania”.

Odwieczna prawda, że łaska pańska, albo ludzki szacunek, na pstrym koniu jeździ, zrealizuje się stuprocentowo. Paulina po założeniu swoich dzieł, w tym Żywego Różańca i Dzieła Rozkrzewiania Wiary, zapragnie stworzyć kolejne, mające na celu rozwiązanie poważnych problemów społecznych. Zostanie oszukana i wpadnie w wir sądowych procesów, podejrzeń, kolejnych oszustw, które postawę „pełną szacunku i zaufania” zamienią w pogardę i nieufność. Straci wszystko. Otrzyma nawet urzędowe zaświadczenie o ubóstwie.

Umiera 9 stycznia 1862 roku i – jak napisze jej biografka – „mroźna pogoda pozwala zgromadzić tylko okrojoną grupkę biedaków, którzy utożsamiają się z żałobnym suknem, zarezerwowanym dla ich klasy”.

Kto czyni cuda

Na frontonie domu, w którym mieszkała Paulina, znajduje się napis: „O Maryjo, bez grzechu pierworodnego poczęta, módl się za nami, którzy się do Ciebie uciekamy”. A fotografia, na której wygląda na o wiele starszą niż w rzeczywistości, wisi właśnie tam – w odremontowanym domu Loretto, obecnie należącym do Papieskich Dzieł Misyjnych, w jednym z pokoi przerobionych na muzeum. Łóżko, fotele, klęczniki, sekretarzyk – wszystko stylizowane na modłę tamtych czasów, łącznie z tapetami w kwiaty. Siostra Paulina ze zgromadzenia Famille Missionnaire de Notre-Dame, które opiekuje się domem, pokazuje nam pamiątki po Paulinie i opowiada jej historię. Między innymi o tym, jak ciężko chora wybrała się do sanktuarium świętej Filomeny we Włoszech. – Odradzano jej to, bo podróż trwała kilka dni i była trudna – mówi siostra. I dodaje: – W Rzymie zatrzymała się u sióstr Sacré-Coeur. Papież, który ją znał z powodu dzieła Żywego Różańca, odwiedził ją tam. Opowiedziała mu o swojej chorobie i o tym, że postanowiła odbyć pielgrzymkę do świętej Filomeny z prośbą o uzdrowienie. Powiedziała też: „Ojcze Święty, jeśli zostanę uzdrowiona, proszę autoryzować jej kult”. „Jeśli wyzdrowiejesz, to faktycznie będzie cud” – odpowiedział papież. Paulina w sanktuarium doznała uzdrowienia, do dzisiaj znajduje się tam fotel, na którym siedziała w tej chwili. A obok domu Loretto stoi wybudowana przez nią kaplica ku czci świętej Filomeny, w której siostry gromadzą się każdego dnia na modlitwie, i statua świętego Jana Marii Vianneya, któremu ze swej pielgrzymki Paulina przywiozła jej relikwie i który stał się odtąd ogromnym czcicielem Filomeny. – Kiedy ktoś przypisywał mu jakiś cud, odpowiadał: „To nie ja, to święta Filomena!” – śmieje się nasza przewodniczka i pokazuje krzyż, który z kolei proboszcz z Ars podarował Paulinie.

Istotnie, cudów w życiu Pauliny nie brakowało. A ten, który zdarzył się za jej wstawiennictwem, utorował jej drogę na ołtarze. 29 maja 2012 r. właśnie w Lyonie na rodzinnym przyjęciu doszło do tragicznego wypadku. 3,5-letnia Mayline zadławiła się jedzeniem. Pomimo prób ratowania dziecku życia stwierdzono śmierć mózgową. Lekarze byli pewni, że dziewczynka umrze w ciągu kilku tygodni. Zrozpaczeni rodzice razem ze znajomymi zaczęli odmawiać nowennę za przyczyną Pauliny. Stan Mayline się poprawił i ostatecznie powróciła do całkowitej sprawności.

Misje nie dla kobiet?

W gablotach z pamiątkami znajdują się różańce. Trudno, by było inaczej, skoro to dom założycielki jednego z największych dzieł modlitewnych w historii – Żywego Różańca. – Myślę, że w tamtym czasie była to genialna intuicja, czego w rzeczywistości potrzeba światu chrześcijańskiemu – mówi siostra Paulina. I dodaje: – Myślę również, że jest to coś, co we współczesnym świecie, w którym zmysł modlitwy tak bardzo się stępił, może być doskonałym środkiem powrotu do tego, co najważniejsze. Jak wynika z objawień Matki Bożej w Lourdes i Fatimie, Różaniec to Jej „ulubiona” modlitwa. Jest nie tylko ponadczasowa, ale również przekracza wszystkie inne granice. To modlitwa bardzo prosta, a jednocześnie o niezwykłej mocy.

Na ścianach jednej z sal wiszą figury Matki Bożej pochodzące z różnych stron świata, przywiezione zapewne przez misjonarzy. Pośród rozmaitych druków znajdują się również pierwsze egzemplarze gazetki zachęcającej do wpłacania datków na misje – „Podaruj pieniążek”. To małe „sou” stało się zaczątkiem potężnej struktury – dzieł, które obejmą zasięgiem cały świat i otrzymają przydomek „papieskie”. Na myśl przychodzi tu wspomnienie z dzieciństwa, gdy mała Paulina wraz z bratem snuli marzenia o przyszłości na misjach. Chłopiec, jak na mężczyznę przystało, patrząc na siostrzyczkę z wyższością, stwierdził, że warunki misyjne nie są dla kobiet, więc to on pojedzie, a ona tu, na miejscu, w Lyonie, nazbiera pieniędzy, dzięki którym on tam, na misjach, będzie mógł głosić Ewangelię. Dodał podobno, że na tych misjach to trzeba umieć jeździć również na krokodylu.

Dziecięce miraże spełniły się tylko połowicznie, bo ­Fileas ostatecznie na misje nie wyjechał, choć księdzem został. A Paulina? – Nie tylko przekroczyła granice swojej parafii czy Francji – mówi ks. Maciej Będziński, dyrektor Papieskich Dzieł Misyjnych w Polsce. – Ona na nowo odkryła Kościół powszechny, odkrywając Kościół misyjny.

Kwintesencja francuskości

Ponoć socjologowie odkryli, że jedną z cech Francuzów jest ruchliwość idąca w parze z gadatliwością. Trudno to zweryfikować, ale faktycznie: siostra Paulina w żywy sposób, szybko, jakby się bała, że coś pominie, opowiada wszystko, co o domu Pauliny Jaricot i o niej samej wie. A wie bardzo dużo, podobnie jak pracownicy centrum Papieskich Dzieł Misyjnych we Francji w Lyonie przy rue Sala 12. Oni również zasypują nas masą informacji, pokazując zbiory. A te są imponujące. Doktor Bernadette Truchet specjalizująca się w misjach katolickich, zwłaszcza XIX-wiecznych misjach jezuickich w Chinach, odpowiedzialna za centrum dokumentacji i archiwa, mówi: – Znajduje się tu przede wszystkim korespondencja z misjonarzami, którzy opisywali szczegóły swojej posługi oraz kultury, w jakiej się znaleźli, co było cennym wkładem w naukę w czasach, kiedy podróżowało się znacznie mniej.

Oprócz dokumentów w archiwach są też relikwie świętych misjonarzy męczenników i setki fotografii, w tym zachwycające ostrością zdjęcia z drukarni w Niepokalanowie. Jest zapisany piękną kaligrafią protokół pierwszego spotkania Dzieła Rozkrzewiania Wiary. No i roczniki – „Les Annales de la propagation de la foi”. Jeanne Orlé, archiwistka, pokazuje ich polską wersję. A na pytanie, czy ma może jakąś osobistą pamiątkę po założycielce tego dzieła, z uśmiechem pokazuje czapkę Pauliny.

Sekretarz generalny Dzieł, Gaëtan Boucharlat de Chazotte, jak na szlachetne pochodzenie przystało (sygnet rodowy na palcu, uosobienie elegancji i taktu), oprowadza nas po biurach. A w nich wszędzie Paulina i przygotowania do jej beatyfikacji. Zapytany o aktualność jej historii i o to, czy beatyfikacja Pauliny Jaricot stanowi jakiś szczególny znak dla dzisiejszego Kościoła i świata, odpowiada bez namysłu: – Uważam, że tak. Żyjemy przecież w bardzo podobnych czasach. Po rewolucji francuskiej cała Europa i Kościół były w ruinie. To wówczas pojawiła się Paulina jako założycielka Dzieła Rozkrzewiania Wiary. Europa być może w ruinie nie jest, ale dla Kościoła nadeszły czasy bardzo trudne. Nie wiem, czy dla Polski również, ale dla Francji i dla reszty Europy na pewno ta beatyfikacja jest znakiem, że tylko przez powrót do prawdziwej ewangelizacji można to naprawić.

Oczy błogosławionej

W kościele Saint-Nizier, do którego przeniesiono ciało zmarłej Pauliny Jaricot, oprócz niezwykle sugestywnej, „współczesnej” drogi krzyżowej przykuwa uwagę ogromny baner z jej wizerunkiem. Paulina patrzy zeń z uśmiechem, młodymi, rozżarzonymi oczami. Jakby chciała powiedzieć, że zawsze jest szansa, tylko trzeba wrócić do tego, co jest powołaniem Kościoła – modlić się i krzewić wiarę. Ale by nowej błogosławionej tego Kościoła oddać chwałę, bo na nią zasłużyła, i by z tej beatyfikacji wyciągnąć wnioski, warto wrócić do wspomnianej czarno-białej fotografii, na której wygląda biednie i licho, prawie niewidoma, choć – jak mówi ks. Maciej Będziński – nikt z biografów tego nie odnotował. I do słów Paula Claudela: „Oto stara, uboga kobieta, która zapragnęła zbawiać świat! Prosiła Boga o Kościół katolicki i o żadną inną rzecz dla siebie na okręgu ziemi”. Claudel kończy swój wiersz słowami, które chwytają za serce: „Aby niewinny Baranek przyjął ją u stóp swego tronu, ściska mocno w dłoni swoje zaświadczenie o ubóstwie”. •