Komitet Nauk o Literaturze PAN w marcu poinformował o podjęciu uchwały o wysunięciu kandydatury Serhija Żadana do literackiej Nagrody Nobla. „Wolna Ukraina w znacznej mierze mówi i myśli słowami Żadana, uważnie ich słucha” – stwierdzili uczeni. O kim mowa? Ukraiński pisarz, poeta, eseista, wokalista i rockman, rocznik 1974.

Podczas trzydniowej wędrówki 35-letni Pasza przygląda się żołnierzowi i jego „kałaszowi, który trzyma na rękach jak niemowlę, co nijak nie zaśnie”; przemierza drogę, która „jest tak rozwalona, że jeździ się nią raczej z szacunku dla jej przeszłości”; jest świadkiem, jak „nagle pęka cisza, rozbrzmiewa wybuch, żołnierze padają na ziemię jak dojrzałe jabłka”; a „w twarz uderza zapach setek niewyspanych, przestraszonych ludzi, zapach strachu i potu, ciężka esencja histerii i bezsilności”.

Pasza to bohater najgłośniejszej powieści Żadana „Internat” z 2017 r. Powieści gęstej od metafor. Książka powstawała po rozpoczęciu działań wojennych w Donbasie w 2014 r. Choć miasto, leżące co prawda na linii frontu, pozostaje w niej bez- imienne, nie mamy wątpliwości, jaką rzeczywistość opisuje autor. W ten niezwykle plastyczny i poetycki sposób pisarz ukazuje dramat współczesnej Ukrainy.

Serhij Żadan urodził się w Starobielsku (obwód ługański), a wychował w Ługańsku. Od czasu studiów mieszka w Charkowie. W tej chwili odwiedza punkty wolontariatu, organizuje transporty z tym, co najpotrzebniejsze. Dodaje otuchy mieszkańcom. Na Facebooku publikuje zdjęcia i nagrania będące zapisem okrucieństwa wojny i bohaterstwa obrońców „Mezopotamii”. Nazwą tej starożytnej krainy w jednej z powieści określił własne miasto. Książkę w 2015 r. doceniono Literacką Nagrodą Europy Środkowej „Angelus”.

Każdego dnia pisarz rozmawia zarówno z miejskimi decydentami, jak i zwykłymi mieszkańcami. „Po wojnie powstanie z tego wiele historii – niektóre smutne, niektóre pouczające, niektóre bardzo gorzkie, niektóre zabawne. Ale najpierw musimy wygrać” – zaznacza. „Słoneczne, puste miasto, kropla wody to dzwon z dachu (...) Miasto trwa. Miasto walczy. Nasze flagi są nad miastem” – pisał 24. dnia wojny. Kiedyś zauważył: „Niebo nad Charkowem jest teraz głębokie i uważne. Jakby to było czyjeś oko”. Każdy dzień kończy słowami: „Dobranoc wszystkim. Jutro obudzimy się o jeden dzień bliżej naszego zwycięstwa”.

W kulturze działa w dwóch równoległych światach – jako autor książek oraz lider hard- rockowej kapeli Żadan i Psy (Zhadan i Sobaky). Po polsku ukazało się jego siedem powieści oraz trzy tomy wierszy.

Piotr Sacha