Rada Litewska (Lietuvos Taryba) 16 lutego 1918 r. proklamowała niepodległość Litwy ze stolicą w Wilnie. Jednak nikt w Polsce nie wyobrażał sobie odrodzenia naszej państwowości bez tego miasta. Dopóki w Wilnie stacjonowały wojska niemieckie, a od grudnia 1918 r. bolszewicy, dywagacje o przyszłości miasta były bezprzedmiotowe. Sytuacja zmieniła się w kwietniu 1919 r., kiedy po walkach z Armią Czerwoną do Wilna wkroczyło wojsko polskie, gorąco witane przez mieszkańców.

Federacyjny plan

22 kwietnia 1919 r. naczelnik państwa polskiego Józef Piłsudski wydał w języku polskim i litewskim odezwę „Do Mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego”. „Chcę dać Wam możność – pisał naczelnik – rozwiązania spraw wewnętrznych, narodowościowych i wyznaniowych tak, jak sami tego sobie życzyć będziecie, bez jakiegokolwiek gwałtu lub ucisku ze strony Polski”. Na wyzwolonych terenach, nazwanych Litwą Środkową, powołana została cywilna władza – Zarząd Komisaryczny. Była to oferta polityczna skierowana do obu narodów, odwołująca się do tradycji wspólnej państwowości.