Obraz ilustruje prawdziwe, historyczne wydarzenie. Biskup Mediolanu, ojciec i doktor Kościoła, św. Ambroży (339–397) był najbliższym doradcą Teodozjusza I Wielkiego (347–395), ostatniego cesarza władającego zarówno zachodnią, jak i wschodnią częścią Cesarstwa Rzymskiego. Współpraca imperatora i hierarchy była bardzo harmonijna. Zdarzały się jednak sytuacje, w których święty Ambroży uznawał, że musi napomnieć władcę.

Wiosną 390 roku w greckim mieście Saloniki doszło do zamieszek. Cesarz nakazał krwawo stłumić bunt, co wstrząsnęło świętym biskupem. Zdecydował się napomnieć Teodozjusza. Cesarz wstrzymał masakrę. Mimo to Ambroży twierdził, że za swój grzech Teodozjusz powinien odpokutować. Kiedy więc imperator próbował wejść do katedry w Mediolanie, biskup stanął na jego drodze: „Nie ośmielę się złożyć Ofiary, jeśli ty będziesz chciał w niej uczestniczyć. Bo czyż to, czego nie wolno [winnemu przelania] krwi jednego niewinnego, wolno [winnemu przelania krwi] wielu? Nie sądzę” (Święty Ambroży z Mediolanu, Listy, t. 3, Kraków 2012, s. 188).

Cesarza widzimy na środku obrazu, ubranego w zbroję, z mieczem w ręku i z wieńcem laurowym na głowie. Charakterystycznym gestem lewej ręki wskazuje na siebie, jakby pytał: „Jak to? Mnie nie pozwolisz wejść?”. Jednocześnie jednak przechyla się do tyłu, mimowolnie ulegając moralnej presji.

Teodozjusz pokornie pogodził się z decyzją biskupa. Pokutował, okazał skruchę i w dniu Bożego Narodzenia 390 roku uzyskał przebaczenie.

Leszek Śliwa