Śląski rok

Andrzej Grajewski

|

GN 1/2021

publikacja 06.01.2021 00:00

1921 rok na zawsze pozostanie w historii Górnego Śląska. Nie tylko ze względu na plebiscyt i III powstanie śląskie. Rozpoczęły się wówczas procesy, których konsekwencje będą odczuwalne przez całe stulecie.

Ślązacy, którzy przyjechali z Nadrenii, aby głosować w plebiscycie. Ślązacy, którzy przyjechali z Nadrenii, aby głosować w plebiscycie.
reprodukcja HENRYK PRZONDZIONO

W ostatni dzień 1920 r. Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa na Górnym Śląsku ustaliła kryteria udziału w plebiscycie. Mogły w nim wziąć udział osoby, które 1 stycznia 1921 r. ukończyły 20. rok życia oraz urodziły się i mieszkały na terenie plebiscytowym. Dopuszczono do głosowania także osoby, które stąd pochodziły, ale mieszkały gdzie indziej. Nie było to rozstrzygnięcie dla strony polskiej korzystne, choć niegdyś nieopatrznie przez nas zaproponowane. Wpłynie ono znacząco na wynik plebiscytu. Spośród ponad 191 tys. przyjezdnych 95 proc. odda głos za Niemcami, przesądzając w wielu gminach o końcowym wyniku.

Zabiegi o pokój i autonomię

Kierujący całością polskich prac plebiscytowych Wojciech Korfanty miał świadomość, że zarówno z powodów gospodarczych, jak również sytuacji narodowościowej Górny Śląsk w granicach państwa polskiego potrzebuje okresu przejściowego. Dodatkowym walorem tego rozwiązania było dysponowanie wypracowanymi w regionie dochodami, od których określona suma w formie podatków miała być odprowadzona do centralnego budżetu państwa. Był to ważny argument w walce plebiscytowej. Odpowiadał na silne w różnych grupach społecznych nastroje separatystyczne, przybierające postulat odrębnej śląskiej państwowości. Także wśród niemieckich działaczy plebiscytowych istniało przekonanie, że autonomia będzie dobrym rozwiązaniem dla Górnego Śląska. Optował za tym m.in. lider niemieckiego obozu katolickiego, ks. prałat Carl Ulitzka, ale Berlin tego nie zaakceptował. Autonomia dla Górnego Śląska została zagwarantowana ustawą Sejmu z lipca 1920 r. Przewidywała ona m.in. powstanie Sejmu Śląskiego, decydującego o wszystkich regionalnych kwestiach. Było to rozwiązanie prekursorskie i nowoczesne.

Dostępne jest 19% treści. Chcesz więcej? Zaloguj się i rozpocznij subskrypcję.
Kup wydanie papierowe lub najnowsze e-wydanie.