Pexels

Pewnie część z nas zna różne opowieści o roślinach, które pojawiają się w domach w okolicach Bożego Narodzenia. Myślę jednak, że o niektórych nawet nie słyszeliśmy albo wydawały nam się do tej pory dziwne i zupełnie nie kojarzyły nam się z tym okresem.

Postanowiłam pobyć trochę Sherlockiem Holmesem i dowiedzieć się, co nieco o roślinach, które wiążą się z Bożym Narodzeniem. Nie powiem, nawet mnie niektóre zaskoczyły i związane z nimi opowieści. Znalazłam też kilka odmian, które może niekoniecznie łączą się ze Świętami, bo zwyczajnie kwitną w innym okresie, ale warto też coś o nich wiedzieć, bo np. wiążą się z Maryją, a przecież Matka Boża ściśle związana jest z Adwentem i Bożym Narodzeniem.

Przy okazji polecam trzy książki: Gill Davis Sekretny język drzew, Gill Davis i Gill Saunders Miłosna mowa kwiatów, a także Bruno Ferrero Opowiadania bożonarodzeniowe i adwentowe. Znajdziecie w nich mnóstwo ciekawostek, nie tylko z okazji Świąt. 

  Myszopłoch kolczasty. carmona rodriguez.cc / CC 2.0

Myszopłoch kolczasty

Rozbrajająca nazwa. Po włosku nazywa się pugintopo . Składa się z czasownika pungere - żądlić, kłuć i  rzeczownika topo - myszka, więc polska nazwa jest nawet całkiem logiczna. Choć chyba jeszcze bardziej rozśmieszyło mnie angielskie tłumaczenie jako "miotła rzeźnika". Dlaczego tak, nie mam pojęcia.

W każdym razie nasz myszopłoch bywa mylony z ostrokrzewem. Naprawdę można się pomylić, bo także ma czerwone owoce, a i liście są podobne. 

Jedna z legend opowiada, że pewien leśny ptaszek postanowił zostać na zimę w lesie, by doczekać narodzin Jezusa. Było mu zimno, więc schronił się wśród liści myszopłochu kolczastego (choć są legendy, które mówią, że to był ostrokrzew). Gdy narodziło się Dzieciątko, ptaszek poleciał do stajni i poprosił: "Drogi Jezus, spraw, by zimowy wiatr nie zwiewał liści myszopłochu kolczastego. Wtedy mogę pozostać w gnieździe i czekać na wiosnę. Bardzo podoba mi się moje schronienie." Mały Jezus polecił aniołowi spełnić pragnienie ptaszka. Od tego czasu roślina zachowuje zielone liście i żeby rozróżnić go od innych roślin, anioł umieścił na nim czerwone jagody. 

  Ostrokrzew. Pexels

Ostrokrzew

Według włoskiej legendy wśród pasterzy, w czasie, gdy narodził się Jezus, żył chłopiec, który był sierotą. Gdy chóry anielskie oznajmiały narodziny Dzieciątka, udał się wraz pasterzami do groty. Postanowił zrobić dla nowo narodzonego króla koronę. Pozbierał więc liście i gałązki. Gdy jednak przybył do małego Jezusa, stwierdził, że jego dar jest bardzo skromny. Zawstydził się i zaczął płakać. Wtedy Jezus wyciągnął rączki i dotknął korony. Liście nabrały intensywnego zielonego koloru, a łzy chłopca zmienił w czerwone jagody. 

  Jemioła. Pixabay

Jemioła

Pewnie większość z nas, gdy o niej myśli, widzi w niej pasożyt albo zachodnią kulturę całowania. 

Włoska legenda opowiada o pewnym starym kupcu, który był bardzo bogaty, ale serce miał zamknięte na innych ludzi. Taki trochę Scrooge z "Opowieści Wigilijnej".

Gdy narodziło się Dzieciątko, zobaczył, że tłumy ciągną w stronę groty w Betlejem. Ciekawość wzięła górę i poszedł z innymi. Gdy dotarł do groty, zobaczył, że każdy ma jakiś dar dla małego Jezusa. Nawet osoby najbiedniejsze nie miały pustych rąk, a on-bogacz nie miał nic.

Ukląkł przed Dzieciątkiem i zaczął płakać, poprosił o wybaczenie. A potem stał oparty o drzewo przy grocie i dalej płakał, a jego serce przechodziło przemianę. Kilka kropel spadło na gałązki. Gdy nastał świt. Zaczęły błyszczeć niczym perły pomiędzy listkami i tak pojawiła się jemioła.

  Ciemiernik biały. AUTOR / CC 2.5

Ciemiernik biały (świąteczna róża)

Dawno temu córka pasterza zajmowała się wypasem stada owiec niedaleko Betlejem. Ujrzała, że inni pasterze wybierają się do miasta. Dowiedziała się, że narodził się Jezus i chcą złożyć mu hołd i podarki. Dziewczynka chciała pójść z nimi, ale niestety nie miała żadnego prezentu.

Zaczęła płakać, a jej łzy spadły na śnieg. Świadkiem był anioł. Gdy podniosła oczy, zobaczyła, że łzy stały się kwiatami o jasnym kolorze. Szczęśliwa wstała, zebrała kwiaty i udała się do Betlejem. Wręczyła bukiet Maryi, który miał być darem dla jej synka.

Od tej pory w grudniu kwitnie Rosa di Natale (czyli świąteczna róża), by przypomnieć światu o miłości małej pasterki do Dzieciątka Jezus.

  Kielisznik zaroślowy. AUTOR / CC-SA 3.0

Kielisznik zaroślowy

Może nie jest to do końca roślina związana stricte z Bożym Narodzeniem, ale po przeczytaniu jej opisu myślę, że pasuje do okoliczności (choć nie kwitnie w zimie). Jej angielska nazwa oznacza sygnałówkę albo (co jest dość istotne) niebiańskie trąby. Kto wie, może niektórzy aniołowie wykorzystali kwiatek do ogłoszenia narodzin Jezusa? 

  Powój polny. Wikipedia

Powój polny

Wiem, wiem, nie ta pora roku, ale ten kwiat w jednej z bajek braci Grimm był używany przez Maryję Dziewicę jako naczynie na wino. Do tej pory nazywa się tę roślinę kielichem Najświętszej Maryi Panny.

  Orlik. AUTOR / CC-SA 3.0

Orlik

Ten kwiat może też nie jest do końca typową rośliną bożonarodzeniową, ale co ciekawe jego angielska nazwa Aquilegia pochodzi od łacińskiego słowa aquila, które oznacza orła, ale jest też druga nazwa angielska columbine, która natomiast wywodzi się od łac. columba, czyli gołębia.

Kwiat jest symbolem niewinności, bo jego ostrogi (nie wiedziałam, że kwiaty mają ostrogi) kojarzą się z bucikami Maryi Dziewicy. Podobno, tam gdzie Maryja stanęła, wyrastał orlik na znak jej niewinności.

Opadłe płatki przypominają małe gołąbki i dlatego też kojarzą się z Duchem Świętym. Każdy  z płatków przestawia jeden z siedmiu darów Ducha Świętego. 

  Naparstnica. AUTOR / CC-SA 3.0

Naparstnica

Nazywana rękawiczką Maryi Dziewicy, czyżby jej za taką służyła? Nie wiem, ale sama nazwa bardzo mi się podoba. We Francji ten kwiat nazywa się gant de Notre Dame, czyli właśnie rękawiczką Matki Boskiej. Najczęściej jest koloru fiołkoworóżowego, ale w żywopłotach często jest biała. Także nazwa łacińska czy staroangielska oznacza rękawiczkę - choć w jednej nazwie jest to lisia rękawiczka, a w drugiej należąca do ludu. 

  Bluszcz. Pexels

Bluszcz

Co ciekawe wiążę się z Maryją. Szczególnie w kulturze anglosaskiej. Jedna z kolęd "The Holly and the Ivy" pochodząca z początku XIX wieku, utożsamia bluszcz (ivy) z Maryją. A ostrokrzew (holly) utożsamiany jest z Jezusem.

  Poisencja. Pixabay

Gwiazda betlejemska (poisencja lub wilczomlecz)

Uważa się, że kształt kwiatu poinsecji symbolizuje Gwiazdę Betlejemską. Czerwona poinsecja symbolizuje krew Chrystusa. Oczywiście i z tym kwiatem wiąże się legenda. Tym razem pochodzi ona z Meksyku. 

Istniała tam piękna tradycja, że w noc Bożego Narodzenia dzieci zanosiły Dzieciątku Jezus do kościoła kwiatek. Była sobie pewna indiańska dziewczynka, która nazywała się Ines i także pragnęła zanieść Jezusowi najpiękniejszy kwiatek, ale nigdzie nie potrafiła go znaleźć. Niestety była biedna, więc nie mogła go też kupić.

Gdy wracała do domu, minęła stare ruiny, ale i tam nie znalazła kwiatka. W końcu jej wzrok padł na roślinki, których liście wyglądały jak zielone kwiatki. Zerwała parę gałązek i przewiązała je swoją wstążką. Weszła więc do kościoła, podeszła do małego Jezusa i ofiarowała mu swój bukiecik.

Nagle pojawiała się koło niej grupa ludzi, którzy zaczęli zachwycać się bukietem. Dziewczynka spojrzała na swój bukiet z liści i zaniemówiła. Liście stały się krwistoczerwone. W środku korony jagody utworzyły jakby złote serce. Ines była bardzo szczęśliwa. Zrozumiała, że Jezus ucieszył się z jej daru i przemienił zwykłe liście w najpiękniejszy kwiat Meksyku - gwiazdkę betlejemską.   

  Jakaranda. Wikipedia

Jakaranda mimozolistna

Tego drzewa raczej nie spotkamy w naszym klimacie. Drzewo, gdy kwitnie ma fioletowe kwiaty, zmieniają one kolor, gdy opadną na ziemię, wtedy stają się błękitne. W języku guarani w Ameryce Południowej jakaranda oznacza "pachnący". Jej kwiaty symbolizują ponowne narodziny i cud wiosny. Często sadzi się ją na kampusach uniwersyteckich, przez co bywa nazywana w Australii "fioletową paniką", kwitnie gdy są egzaminy (trochę tak jak u nas z maturą kojarzą się kasztany). Jej strąki wykorzystuje się podczas Świąt Bożego Narodzenia do strojenia choinki i kompozycji z suchych kwiatów i roślin. 

  Jodła. Pexels

Jodła (albo po prostu choinka)

O choince jest całkiem sporo różnych opowieści. Dlatego przedstawię wam kilka. 

Według jednej z legend skandynawskich pewien chłopiec zgubił się w lesie w wigilijny wieczór i schronił pod jodłą. Oblodzone gałązki zaświeciły w słońcu i wieśniacy postanowili zabrać ją do domu, by odtworzyć efekt. W ten sposób powstała tradycja choinki.

Inna legenda opowiada o tym, że dawno, dawno temu żył pewien drwal, który był zakochany w pięknej dziewczynie. Postanowił się z nią ożenić i aby młodej żonie nic nie brakowało, pracował dużo. W świąteczny wieczór, gdy wracał do domu, ujrzał majestatyczną jodłę. Podszedł bliżej, bo jedna rzecz przykuła jego uwagę. Choć w lesie było bardzo ciemno, to światło gwiazd odbijało się na igłach. Tak, że miało się wrażenie, że światło wychodzi wręcz z gałęzi. Drwal urzeczony postanowił pokazać choinkę żonie. Po drodze postanowił jednak zabrać mniejszą jodłę, kiedy przybył pod dom, posadził drzewko i umieścił na gałęziach małe świece, aby jodła "świeciła". Kiedy żona drwala zauważyła przez okno choinkę, postanowiła, że już zawsze chce mieć oświetlone drzewko na Boże Narodzenie. I tak narodził się zwyczaj posiadania choinki na Święta Bożego Narodzenia. 

Jodłowe choinki zyskały popularność w Niemczech, a w XIX wieku książę Albert przeniósł je do Anglii. Później stały się charakterystycznym znakiem okresu Bożego Narodzenia na całym świecie. 

Purytanie w USA nie byli zachwyceni choinkową tradycją. Jednak w połowie XIX wieku królowa Wiktoria miała duże wpływy w Ameryce Północnej i wszystko, co robiła rodzina królewska w Boże Narodzenie, było od razu w modzie. I tak oto w 1846 roku przedstawiano rodzinę królewską stojącą wokół choinki. Amerykanie byli  oczarowani. W 1890 roku Amerykanie zaczęli importować ozdoby choinkowe z Europy i robili wszystko, co w ich mocy, by drzewka były jak najbardziej przyozdobione.

  Świerk. Pexels

Świerk

Właściwie trudno stwierdzić, które drzewko jest bardziej popularne. Jodła czy świerk. Ze świerkiem są dwie opowieści. Jedna mówi o tym, jak drzewko o imieniu Mały Gracjan, stało się najbardziej niezwykłą choinką na Święta w królewskim pałacu, ponieważ tuż przed nimi potrafiło poświęcić swoje gałązki dla innych, by udzielić małemu szczygłowi schronienia albo by mały daniel nie umarł z głodu. Królowa to doceniła, chociaż wszyscy byli przekonani, że to Wielka Jodła będzie choinką bożonarodzeniową.

Inna historia opowiada o Angliku Winfrydzie, który zasłynął później jako św. Bonifacy. Podczas jednej z wędrówek przez Niemcy dotarł na polanę, gdzie dzikie plemię czciło przyrodę i składało ludzi w ofierze. Kapłan plemienia właśnie miał ofiarować małego chłopca, który był przywiązany do dębu, Thorowi. Winfryd ruszył mu na pomoc. Uratował chłopca przed uderzeniem młotem, po czym przemówił do zebranego tłumu, który był niezadowolony z obrotu sprawy. Zaczął opowiadać im o Jezusie. O tym, że jest On większy od wszystkich bogów.

Winfryd postanowił zniszczyć krwawy dąb, wyciągnął drewniany krzyż i uderzył nim w drzewo, które natychmiast zostało wyrwane z korzeniami. Rozpadło się na dwie części, a za nim stał nienaruszony młody świerk. Winfryd powiedział, że to drzewko będzie świętym drzewem, które jest symbolem życia wiecznego, gdyż jest zawsze zielone. Potem Winfryd opowiedział im o narodzeniu Dzieciątka Jezus w Betlejem, o tym że przynosi pokój i miłosierdzie. Wszyscy słuchali. Świerk nazwali drzewkiem Dzieciątka Jezus, a na gałązkach powiesili dary.

  Grudnik. Pixabay

Świąteczny kaktus (grudnik)

Czy zastanawialiście się kiedykolwiek, dlaczego w okresie przedświątecznym jeden kaktus jest tak popularny w sklepach? Ja przez lata byłam przekonana, że mój świąteczny kaktus jest opuncją.... Dopiero teraz do mnie dotarło, że jest to jednak inny rodzaj kaktusa ;) 

Istnieje wiele legend o bożonarodzeniowym kaktusie, ale brazylijska chwyta za serce. Pewien biedny chłopiec z dżungli modlił się o znak Bożego Narodzenia. Modlił się całymi dniami bez rezultatu. Wreszcie nadeszło Boże Narodzenie. Kiedy obudził się, znalazł na końcach gałęzi kaktusów piękne kolorowe kwiaty. Ten oszałamiający pokaz piękna stał się symbolem wysłuchanej modlitwy.