Postać biskupa ze Szczepanowa – św. Stanisława, głównego patrona Polski, od wieków działała inspirująco na wyobraźnię artystów. Najbardziej popularne realizacje to obraz Jana Matejki „Bitwa pod Grunwaldem” oraz dramaty Stanisława Wyspiańskiego – „Bolesław Śmiały” i „Skałka”. Są także powieści.

Do tych tradycji nawiązała Zofia Kossak, znana przede wszystkim jako powieściopisarka, mniej – jako autorka dramatów. Tymczasem, oprócz dość popularnego obrazu scenicznego „Gość oczekiwany” i zapomnianych „Dialogów o życiu i śmierci”, ma ona na swoim koncie jeszcze dwa krótkie utwory dramatyczne: „Kielich krwi” i „Zlecenie”. Pierwszy został poświęcony biskupowi Stanisławowi ze Szczepanowa i królowi Bolesławowi Śmiałemu, między którymi dochodzi do ostrego konfliktu, podsycanego przez matkę króla Dobrogniewę. Między biskupem marzącym o sprawiedliwych rządach i mężnym, choć nie panującym nad sobą królem Bolesławem dochodzi do nieuniknionego konfliktu interesów. Gdy biskup mówi: „Skargi maluczkich płyną. Nie na wroga płaczą, a na swoich”, król podnosi miecz. Drugi dramat pokazuje światłego i pełnego miłosierdzia biskupa Prandotę z rodu Odrowążów oraz św. Kingę, radzących, jak Stanisława Szczepanowskiego wynieść na ołtarze – bo o jego świętości wszyscy są przekonani, a cuda mobilizują do działania.

Komplementarny do tych obrazów jest esej „Boże motory”, komentujący zabójstwo biskupa Stanisława w świetle dokumentów historycznych. Pisarka zastanawia się nad przyczynami tak późnej kanonizacji świętego, barwnie opisuje cuda i kult biskupa Stanisława. Rozważania kończy interesująca, głęboka refleksja nad mocą świętości, nad którą czas nie ma władzy.

Krystyna Heska-Kwaśniewicz