Męczeństwo św. Łucji. Wikipedia

13 grudnia przypada wspomnienie św. Łucji. Jest patronką Toledo, rolników, szwaczek, krawców, tkaczy, a może przede wszystkim orędowniczką w chorobach oczu. Najstarszy żywot jej poświęcony datuje się na V wiek. Co o niej wiemy? Pochodziła z Syrakuz na Sycylii. Miała wyjść za mąż, ale podczas pielgrzymki do Katanii ukazała jej się św. Agata, która przepowiedziała jej śmierć męczeńską. Po powrocie Łucja odwołała swoje zamążpójście, rozdała majątek ubogim i złożyła ślub dozgonnej czystości. To mocno zdenerwowało jej niedoszłego małżonka. Doniósł więc władzom, że Łucja jest chrześcijanką. Poddawano ją wymyślnym torturom, ale nie wyrzekła się wiary. Namiestnik cesarski Paschazjusz skazał ją na pohańbienie w domu publicznym. Dziewczyna, by nikomu tam się nie spodobać, wydłubała sobie oczy. Dlatego na większości jej wizerunków widzimy ją trzymającą tacę z oczami. Matka Boża przywróciła jej potem oczy w cudowny sposób. Świętą próbowano także spalić na stosie, ale płomienie się jej nie imały. Ostatecznie zginęła od ciosu mieczem. 

Nie jestem pewna, jak do końca wpadłam na trop dotyczący zwyczajów związanych ze wspomnieniem świętej Łucji, ale myślę, że część spokojnie przyjęłaby się na polskim gruncie (dzieci na pewno byłyby za! W końcu, kto by nie chciał  trzykrotnie otrzymać w grudniu prezentów). Poszperałam trochę w internecie i znalazłam parę ciekawostek. 

Włoskie korzenie

Święta Łucja jest teraz najbardziej czczona w Szwecji i krajach skandynawskich (kult dotarł tam przez Niemcy), choć początkowo jej kult był bardzo mocno zakorzeniony we Włoszech. Zapytałam znajomą Włoszkę, czy nadal jakoś specjalnie obchodzi się wspomnienie św. Łucji. Niestety teraz obchodzi się jej święto jedynie w miastach, których jest patronką. Podczas tradycyjnych uroczystości święta Łucja pojawia się jako młoda kobieta ze światłem i słodyczami. 

W północnych Włoszech dzień świętej Łucji obchodzony jest podobnie jak wspomnienie Świętego Mikołaja. Przybywa ona w towarzystwie osła i w eskorcie Castaldo (taki pomocnik) i przynosi prezenty dla dobrych dzieci w nocy z 12 na 13 grudnia. Dzieci proszone są o zostawienie kawy dla Łucji, marchewki i sianka dla osła, a ciasteczek i mleka albo kawałka chleba dla Castaldo. Dzieciom nie wolno podglądać, jak święta dostarcza prezenty, bo może rzucić im popiół w oczy, tymczasowo je oślepiając. Być może wiąże się to z tradycją z XIV wieku, kiedy według legendy dzieci z Werony nawiedziła brutalna epidemia oczu. Rodzice postanowili zorganizować bosą pielgrzymkę do kościoła poświęconego świętej Łucji. Aby przekonać wystraszone chłodem dzieci do wzięcia udziału w procesji, rodzice obiecali im, że po powrocie do domu święta przyniesie im smakołyki i prezenty. Ta perspektywa przekonała dzieci do pójścia z rodzicami mimo przenikliwego mrozu i wkrótce epidemię opanowano.

Bajka o osiołku św. Łucji

  Pexels

We Włoszech znana jest baśń o osiołku, który ciągnie wózek św. Łucji. Opowiada ona, jak to święta przybyła do Nieba, które oczywiście było wspaniałym miejscem. Spośród świętych najbardziej polubiła świętego Piotra, który ze swoimi zmarszczkami i białą brodą wyglądał jak dobry dziadek. Łucja jednak po pewnym czasie zrobiła się smutna, co zaniepokoiło św. Piotra. Zapytał ją, w czym problem. Łucja bardzo martwiła się o dzieci, które zostawiła na Ziemi, szczególnie o te najbiedniejsze i najbardziej potrzebujące. Piotr dał jej wtedy mały złoty kluczyk i powiedział: „Tym kluczem możesz otworzyć drzwi i zobaczyć, jak sią mają dzieci na Ziemi”. To, co zobaczyła, sprawiło, że święta stała się jeszcze smutniejsza. Najbiedniejsze dzieci nie miały jedzenia, koców do ogrzania, zabawek. Piotr, widząc, że biedna Łucja płacze, dał jej kolejny klucz. „Ten klucz otwiera drzwi do przestrzeni” - wyjaśnił. Łucja spojrzała i zobaczyła zabawki, słodycze i miękkie koce, które powiewały wśród gwiazd. Były to rzeczy, których bogate i zepsute dzieci już nie chciały i o których zapomniały. Święty Piotr pozwolił pozbierać Łucji te rzeczy, by mogła je zabrać i rozdać biednym dzieciom. Dziewczyna bardzo się ucieszyła. Piotr zauważył, że pracy jest dużo i przywołał Castaldo, młodego i krzepkiego chłopca, aby pomógł małej Łucji. Razem umieścili wszystkie prezenty na ładnym drewnianym wózku. Wszystko wydawało się być gotowe. Ale pojawił się problem, kto pociągnie wózek. Święty Piotr zaczął szukać odpowiedniego zwierzęcia do tego zadania. Zapytał kota, psa, woła, konia, ale każde zwierzę tłumaczyło się, że nie da rady. Niepocieszona Łucja zaczęła płakać. Właśnie wtedy rozległo się "I-o, i-o, i-o". Święty Piotr, Łucja i Castaldo odwrócili się i zobaczyli pięknego osła, który zgłosił się do pomocy. Łucja zaczęła skakać z radości i przytuliła osła. I tak właśnie od tamtej nocy święta Łucja, Castaldo i wierny osiołek, co roku przynoszą zabawki i słodycze dobrym dzieciom.

Skandynawskie obchody

  AUTOR / CC-SA 3.0

Imię świętej oznacza światło, dlatego w krajach skandynawskich młode dziewczęta przebierają się za święta na jej cześć. Świece, które niosą, symbolizują ogień, który odmówił odebrania życia świętej Łucji, kiedy została skazana na spalenie. Kobiety śpiewają piosenkę o Łucji do melodii tradycyjnej neapolitańskiej piosenki "Santa Lucia", ale szwedzki tekst jest inny.

Obchody w Szwecji można doświadczyć w różnych miejscach - w kościołach, ratuszach, a nawet restauracjach (o telewizji i radiu nie wspominając). Zgodnie z tradycją św. Łucja pojawia się przed świtem, ale ze względów praktycznych wiele imprez odbywa się o zmroku. Większość Szwedów zna na pamięć piosenkę o św. Łucji „Sankta Lucia”.

Christmas - Santa Lucia Sweden
Andre Plucker

Najważniejsze są oczywiście pochody. Na czele procesji kroczy św. Łucja a za nią orszak dziewczyn (zwanych „tärnor”), gwiezdnych chłopców („stjärngossar”) i ludzików z piernika („pepparkaksgubbar”). Jeśli dzieci uczestniczą w procesji, mogą także przebrać się za elfy („tomtenissar”). Jeśli chodzi o strój każdej grupy, cechą charakterystyczną Łucji jest podświetlany wieniec na czubku jej głowy. Tradycyjnie używano prawdziwych świec, ale ze względów bezpieczeństwa zastąpiono je świecami na baterie - to samo dotyczy tych noszonych przez dziewczyny podążające w orszaku, które zazwyczaj też mają wieniec (bez świec), w talii przepasane są ozdobną czerwoną wstążka (symbol męczeństwa). Starsi chłopcy noszą białe ubrania - podobnie jak Łucja i jej towarzyszki - a do tego czapeczki w kształcie stożka, ozdobione gwiazdami. Piernikowe ludziki niosą latarnie. 

Tradycją w Szwecji jest również, że najstarsza dziewczynka w domu przebiera się za świętą Łucję i o poranku budzi rodziców śpiewając pieśń "Sankta Lucia". Do tego przynosi kawę, grzane wino, pszenne ciasteczka z rodzynkami i szafranem zwane lussekatter. 

Pomysły na spędzenie tego dnia w rodzinie.

  Pixabay

1. Możemy przebrać córki na biało i zrobić im wianki. Całą rodziną możemy ubrać się odświętnie. Zapalmy świecy (np. kolejną na wieńcu adwentowym, III niedziela już!) i odmówmy wspólnie modlitwę przez wstawiennictwo św. Łucji, prosząc o światło Ducha Świętego dla nas. 

2. Upieczmy ciasteczka i podzielmy się z innymi. Dzięki temu nie tylko razem spędzimy czas, ale u innych wywołamy uśmiech.

3. Poczytajmy opowieści związane z tą świętą. Zastanówmy się, czego uczy nas jej historia, także dzisiaj.

4. Zajrzyjmy do Pisma Świętego. Jest tam sporo fragmentów o świetle. Rozważmy je. Adwent to idealny czas na powrót do Źródła. Oto spis, do których ksiąg warto zajrzeć :)

• 2 księga Samuela 22,29
• Psalm 18,28
• Psalm 112,4
• Psalm 139,12
• Księga Izajasza 9,2
• Księga Izajasza 42,16
• Księga Daniela 2,22
• Księga Micheasza 7,8
• Mateusz 4,16
• Jan 1,5
• Jan 3,19
• Jan 8,12
• Jan 12,35
• Jan 12,46
• List do Rzymian 13,12
• 2 list do Koryntian 4,6
• List do Efezjan 5,8
• 1 list św. Piotra 2,9
• 1 list św. Jana 1,5
• 1 list św. Jana 2,9

5. A może rodzinna kolacja przy świecach? Skoro imię świętej oznacza światło, a my oczekujemy narodzin Jezusa, który jest Światłością, to posiedźmy właśnie przy świetle świec, ewentualnie kto ma, to przy kominku. Posłuchajmy piosenki Santa Lucia.