Do 16 października 1978 roku dla nas, Polaków, tak zwana Sykstyna była po prostu słynnym arcydziełem geniuszu Michała Anioła. Po tym dniu stała się miejscem drogim naszym sercom, symbolem wielkiej przemiany. Ja, jako Polka, zerkając na jej kontury, zawsze czułam pewną dumę i bliskość.

W październikowym konklawe wzięło udział stu jedenastu purpuratów. Tylko osiemnastu z nich było młodszych od Karola Wojtyły. Jedynym Polakiem wśród nich oprócz przyszłego Jana Pawła II był kardynał Stefan Wyszyński. I to on podczas konklawe, co opowiadał potem sam Ojciec Święty, szepnął do niego: "Jeśli wybiorą, proszę nie odmawiać…".

GN 40/2020 DODANE 01.10.2020 AKTUALIZACJA 20.10.2020

Sąsiedzkie opowieści

Magdalena Wolińska-Riedi przedstawia bohaterów swojej nowej książki „Zdarzyło się w Watykanie”. 

- Kardynałowie spali w te dni w prowizorycznych małych sypialniach, które zorganizowaliśmy w biurach Sekretariatu Stanu na drugim i trzecim piętrze pałacu papieskiego. Pamiętam jeszcze, że miesiąc wcześniej, podczas pierwszego konklawe 1978 roku, przy pierwszym oknie, tam gdzie znajduje się posąg Matki Bożej, był pokój kardynała Lucianiego, który został wówczas wybrany i przybrał imię Jan Paweł I. Także wszystkie biura od strony bazyliki Świętego Piotra zostały przeznaczone na noclegi dla kardynałów elektorów. Były tam pokoje, w których znajdowała się toaleta, i takie, w których musieliśmy zamontować prowizoryczne WC. Trzeba było zorganizować naprędce wszystko od początku. Prawdziwe prace budowlane! Na trzecie, najwyższe piętro pałacu wnosiliśmy łóżka, pościel, materace. Sala Klementyńska znajdująca się na pierwszym piętrze została przeznaczona na jadalnię dla głosujących. Poustawialiśmy w niej długie stoły. A bezpośrednio pod tą salą, gdzie znajduje się Floreria, czyli magazyn meblowy, połączony z wyższym piętrem małą "wewnętrzną" windą, została zainstalowana specjalna kuchnia. Przy konklawe gotowało czterech szefów kuchni, bo trzeba pamiętać, że kardynałowie przybywali przecież z całego świata, mieli rozmaite preferencje żywieniowe, dlatego też posiłki były różnorodne. Gotowe dania wkładano do tej małej windy, my piętro wyżej odbieraliśmy talerze i serwowaliśmy je purpuratom.

Prawo do pracy przy konklawe mieli tylko ci, którzy wcześniej złożyli przysięgę milczenia. Pamiętam, że przed rozpoczęciem obrad razem z moimi kolegami byłem wezwany do kaplicy Paulińskiej i tam przed kardynałem kamerlingiem wszyscy po kolei kładliśmy prawą rękę na kartach Ewangelii i odczytywaliśmy formułę przyrzeczenia, w której zobowiązywaliśmy się do zachowania tajemnicy milczenia. Potem trzeba było odczytać na głos dokument, podpisać go i oddać kamerlingowi. I tak stawaliśmy się cząstką całej tej machiny funkcjonującej podczas konklawe, starając się, by wszystko działało idealnie w najdrobniejszych szczegółach.

Dla osób, które miały rodzinę, chwilami bywało to trudne. Były to dni pełne wyrzeczeń. Nie można było się dowiedzieć, co słychać w domu, nie mieliśmy żadnego kontaktu ze światem zewnętrznym. Wraz z kilkoma, może kilkunastoma kolegami mieszkaliśmy w pałacu. Nie mieliśmy telefonów - o komórkach w tamtym czasie oczywiście nie było mowy, ale nawet telefony stacjonarne, te zwykle rozdzwonione w Sekretariacie Stanu, na ten czas były wszystkie odcięte i wyłączone. Świat nie wiedział nic o tym, co działo się w środku.

A my wszyscy, cała obsługa konklawe: kelnerzy, elektrycy, hydraulicy, zajmowaliśmy się tym, co w danej chwili było najpotrzebniejsze. Choćby sprzątaniem po posiłkach. To dopiero była robota! Nie było przecież jeszcze zmywarek. Kardynałowie za ścianą debatowali, a my myliśmy wszystko ręcznie: talerze, sztućce, szklanki. Często po kolacji musieliśmy pomagać kardynałom, bo oni nierzadko gubili się w korytarzach Pałacu Apostolskiego, nie pamiętali, gdzie kto ma pokój. Wielu z nich przybyło na konklawe z końca świata, nie bywało na co dzień w murach kurii. Pracę kończyliśmy około północy, a przed szóstą rano byliśmy znów na nogach, żeby nakryć do śniadania.

Podobnie jak kardynałowie, my również mieliśmy własne pokoje, choć na innym piętrze, nie przy samych elektorach. W pałacu było jeszcze jedno ciekawe miejsce: w tej jego części, która należy do Muzeów Watykańskich, na czas konklawe zorganizowano dla nas bar z prawdziwego zdarzenia. Można było tam wypić kawę albo dostać paczkę papierosów. Nie płaciliśmy za nic, otrzymywaliśmy to, co akurat było nam potrzebne.

Przebywaliśmy tak zamknięci w środku pałacu przez trzy dni, do popołudnia 16 października - do momentu wyboru nowego papieża.

W tamtych czasach nie było jeszcze zebrań kardynalskich poprzedzających konklawe. Obecnie purpuraci spotykają się kilka dni wcześniej w Auli Pawła VI, tam często decyduje się wspólnie, jakie grupy popierają poszczególnych kandydatów. W 1978 roku nie organizowano takich zaplanowanych, oficjalnych spotkań, kardynałowie rozmawiali przy posiłkach w pałacu, dyskutowali w kuluarach w stanzach Rafaela. Ja generalnie zajmowałem się logistyką, ale byłem tuż przy nich.

Trzeciego dnia posiedzeń po piątej po południu zapadła decyzja. Nowy papież został wybrany w ósmym głosowaniu konklawe.

Oczywiście z uwagi na to, że byliśmy z kolegami w samym środku tych wydarzeń, dowiedzieliśmy się chwilę wcześniej niż cały świat. I muszę powiedzieć, że my w Watykanie nie spodziewaliśmy się nazwiska, które padło… Przez prawie pół tysiąclecia, a dokładnie czterysta pięćdziesiąt pięć lat, papieżami zawsze byli Włosi. Najczęściej jako papabile jeszcze przed samym konklawe wymieniany był kardynał Siri z Genui, mocnym kandydatem był również kardynał Benelli, substytut Sekretariatu Stanu. Gdy usłyszeliśmy: "Wojtyła", ogłoszone przez monsignora Pericle Feliciego, w pierwszej chwili w ogóle nie wiedzieliśmy, "z czym to jeść". Pamiętam, że przez ułamek sekundy na placu Świętego Piotra zapadła totalna cisza - nikt nie miał pojęcia, o kogo chodzi, skąd ten papież. Wszyscy powtarzaliśmy to egzotyczne nazwisko i patrzyliśmy po sobie. Wojtyła, Wojtyła, kto to taki? Nie był jednym z tych kardynałów, których widywało się na co dzień, z tych, którzy pracowali w Pałacu Apostolskim czy na terenie Rzymu, w watykańskich instytucjach.

Luciano, podobnie jak inni spośród tych, którzy pracowali przy organizacji przebiegu konklawe, po raz pierwszy zobaczył nowego papieża nieopodal kaplicy Sykstyńskiej, w Auli Błogosławieństw.

Dla mnie to od zawsze jeden z najcudowniejszych zakątków Pałacu Apostolskiego. Czuć w nim historię minionych wieków, która splata się nierozerwalnie z teraźniejszością. W samej Sykstynie bywałam zwykle po zamknięciu Muzeów Watykańskich, kiedy wokół nie było już żywej duszy, ewentualnie mała grupka wybranych osób, no i oczywiście gwardzista, który dzierżył w dłoni klucze i podczas wieczornej służby w Sali Królewskiej otwierał nam na chwilę wrota najsłynniejszej kaplicy świata.

Luciano Firmani to w Pałacu Apostolskim człowiek legenda. W Watykanie przepracował łącznie czterdzieści dwa lata. Oglądał z bliska pięć pontyfikatów – w tym cały wyjątkowo długi i bogaty czas Jana Pawła II.

Fragment pochodzi z książki Magdaleny Wolińskiej-Riedi "Zdarzyło się w Watykanie". Książka w promocyjnej cenie jest dostępna w naszym sklepie gosc.pl.