Coraz rzadziej śledzę internetowe dyskusje, ale ilekroć na nie zerkam, zdumiewa mnie to, jak wiele osób drażni słowo „dialog”. Kojarzy się ono coraz częściej z rezygnacją z własnych poglądów czy przekonań. Od jakiegoś czasu zachwyca mnie proponowana przez założyciela jezuitów zasada „ocalenia mowy”.

Loyola nie był mięczakiem nucącym pod nosem postmodernistyczną mantrę: „Co to jest prawda?”. To był wojak z krwi i kości, hulaka kochający pojedynki i hazard, który uziemiony w czterech ścianach z rozoraną w boju nogą sięgnął po „Żywoty świętych” jedynie dla zabicia czasu. Doskonale znał smak potyczek i zmagań (również tych werbalnych). Jeśli pisał o „ocaleniu mowy drugiego”, nie chodziło mu o rezygnację ze swych przekonań.

Każdy dobry człowiek

Zasada zwana po łacinie praesupponendum to reguła porozumienia i dialogu, którą Loyola zamieścił w 22. numerze książeczki „Ćwiczeń duchownych”. Jakże aktualnie brzmi jej treść: „Abyśmy bardziej pomagali sobie wzajemnie i postępowali w dobrem, trzeba z góry założyć, że każdy dobry człowiek winien być bardziej skory do ocalenia wypowiedzi bliźniego niż do jej potępienia. A jeśli nie może jej ocalić, niech spyta go, jak on ją rozumie; a jeśli on rozumie ją źle, niech go poprawi z miłością; a jeśli to nie wystarcza, niech szuka wszelkich środków stosownych do tego, aby on, dobrze ją rozumiejąc, mógł się ocalić”. Zasada ta nie polega na rezygnacji z własnych przekonań. „Wielu boi się, że wchodząc w dialog ekumeniczny, będzie musiało ukryć swą katolicką tożsamość, zapomnieć o kulcie świętych, czyśćcu, Różańcu. Nic bardziej mylnego! – opowiadał mi o. Adam Strojny, członek wspólnoty Chemin Neuf. – To często powtarzane kłamstwo! Nie mogę udawać kogoś, kim nie jestem. To zawsze podkopuje relacje. Jedność możemy budować jedynie na prawdzie”.

Niesłychanie ważne jest początkowe sformułowanie założyciela jezuitów: „Każdy dobry człowiek”. Ignacy z góry przyjął, że jego rozmówca jest dobry, szczery, daleki od manipulacji i ma dobre intencje. Słowa „dobry człowiek” są podkreśleniem jego godności dziecka Bożego, a sformułowanie: „Jeśli rozumie ją źle” zaznaczeniem, że jako istoty omylne mamy prawo błądzić.

Szóstka czy dziewiątka?