Pomimo dynamicznego rozwoju bankowości mobilnej bankomaty nadal cieszą się dużą popularnością wśród Polaków. Z danych opublikowanych przez Narodowy Bank Polski wynika, że w ostatnich miesiącach 2019 r. wypłaciliśmy za ich pomocą blisko 91 mld zł. Te urządzenia służą nam jednak już nie tylko do podejmowania gotówki. Coraz częściej pozwalają także m.in. na wpłatę pieniędzy, spłatę zadłużenia karty kredytowej czy doładowanie telefonu komórkowego, a nawet wykonanie przelewu czy założenie lokaty. Bez nich codzienne funkcjonowanie mieszkańców mniejszych miejscowości, w których nie ma placówek bankowych, a w sklepach nie zainstalowano jeszcze terminali płatniczych, byłoby dużo trudniejsze.

Od czeku do karty

Historia bankomatu sięga 1967 roku. Wówczas w oddziale banku Barclays w Enfield Town zainstalowano wynalezione przez walijskiego inżyniera Johna Shepherda-Barrona urządzenie, umożliwiające wypłatę pieniędzy przez całą dobę, niezależnie od godzin pracy placówki. Inspiracją do jego skonstruowania była maszyna wydająca gumy do żucia. Początkowo do dokonania operacji konieczny był wydawany przez bank papierowy czek, pokryty radioaktywnym węglem. Po zakończonej transakcji urządzenie zatrzymywało go i wydawało gotówkę. Wówczas nie istniały jeszcze plastikowe karty bankomatowe.

Ze względu na konieczność ochrony systemu kodów John Shepherd-Barron nie opatentował swojego wynalazku. Inni inżynierowie mogli zatem bez przeszkód wykorzystywać jego pomysł. Przez lata ulegał on kolejnym modyfikacjom. Najważniejszą było wprowadzenie przez Donalda Wetzela kart magnetycznych, które pod koniec lat sześćdziesiątych zastąpiły papierowe czeki. Wkrótce skonstruowano także pierwsze urządzenie podłączone do systemu bankowego. Dzięki temu właściciel rachunku mógł zacząć pobierać z bankomatu kwoty do wysokości salda.

W ciągu ostatnich pięćdziesięciu lat urządzenia umożliwiające łatwe i szybkie wypłaty gotówki opanowały cały świat. Pod koniec lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku działało ich zaledwie 781, dzisiaj to już 3 mln. Do Polski bankomaty dotarły pod koniec lat osiemdziesiątych, ale na dobre podbiły serca klientów banków dekadę później. Obecnie w naszym kraju można skorzystać z około 22 tys. takich urządzeń. Klienci PKO BP mają do dyspozycji ponad 3 tys. maszyn zlokalizowanych zarówno w większych, jak i mniejszych miejscowościach. Coraz więcej z nich jest dostosowanych do potrzeb osób niewidomych i słabowidzących. Takie urządzenia są dodatkowo wyposażone w gniazdo słuchawkowe z regulacją głośności, oprogramowanie do przekazywania komunikatów głosowych oraz napisy w alfabecie Braille’a. W trakcie sezonu urlopowego PKO BP udostępnia także tzw. mobilne bankomaty. To urządzenia ustawione czasowo w miejscowościach wypoczynkowych, w których w okresie wakacji rośnie zapotrzebowanie na wypłaty gotówki. Latem 2019 roku takie maszyny pojawiły się m. in. w Juracie, Jastarni, Jastrzębiej Górze, Władysławowie, Łebie, Krynicy Morskiej, Świnoujściu, Międzyzdrojach i Mielnie. Z kolei w okresie ferii zimowych można było z nich korzystać np. w Brennej, Krynicy-Zdroju, Tyliczu i Szczawnicy.

Moduły, czytniki, drukarki

Na świecie funkcjonuje co najmniej kilka rodzajów bankomatów. Najprostsze służą wyłącznie do wypłacania gotówki (tzw. Cash Dispenser), a inne dodatkowo pozwalają także np. na wpłacenie pieniędzy i złożenie polecenia przelewu (tzw. Automated Teller Machine). W niektórych miejscach można spotkać maszyny, które pozwalają na wpłaty i wypłaty banknotów w cyklu zamkniętym (tzw. Cash Recycler). Wówczas gotówka wpłacana przez jednego klienta jest wypłacana kolejnemu.

Większość współczesnych urządzeń jest zbudowana z kilku podstawowych elementów. Wśród nich należy wymienić moduł wypłacający, moduł szyfrujący, monitor, klawiaturę, komputer sterujący urządzeniem, czytnik kart płatniczych, drukarkę pokwitowań oraz sejf. Najbardziej zaawansowane technologicznie maszyny mogą także posiadać drukarkę stanu konta i dziennika transakcji, moduł depozytu inteligentnego oraz rejestrator obrazu.

Bankomaty różnią się od siebie pod wieloma względami, ale praktycznie w każdym z nich pieniądze są przechowywane w kasetach nominałowych i zrzutowych. Ilość zgromadzonych w jednym urządzeniu środków zależy od klasy bezpieczeństwa sejfu. W praktyce kwota załadunku zależy jednak od tego, ile wypłat zwykle dokonują użytkownicy danego urządzenia. Zazwyczaj w jednej maszynie tuż po dostarczeniu gotówki przez konwojentów znajduje się kilkaset tysięcy złotych. Pieniądze są wypłacane w nominałach obsługiwanych przez dane urządzenie. W Polsce najpopularniejsze są banknoty, 50-, 100- i 200-złotowe, czasami można także spotkać 20-złotowe, a nawet 10-złotowe. Co ciekawe, najczęściej maszyny rozmieniają ostatni banknot, np. wypłacając 500 zł w czterech 100-złotowych i dwóch 50-złotowych banknotach.

Apka zamiast karty

Do obsługi większości bankomatów można używać nie tylko tradycyjnych kart, ale także oprogramowania zainstalowanego w smartfonie lub tablecie. Dedykowana klientom PKO BP aplikacja IKO umożliwia wypłatę pieniędzy z ponad 15 tys. urządzeń w całym kraju. Aby podjąć gotówkę, wystarczy wprowadzić na klawiaturze wygenerowany przez aplikację kod BLIK lub czek BLIK. Użytkownicy aplikacji IKO mogą wypłacać środki w ten sposób nie tylko w bankomatach PKO BP, ale także w tych należących do: Banku Millennium, Santander Bank Polska, Credit Agricole Bank Polska, Euronetu, Getin Banku, Idea Banku, ING Banku Śląskiego i mBanku.

Bankomaty PKO BP umożliwiają nie tylko podjęcie zdeponowanych na koncie środków, ale także wypłaty przekazów Western Union. Aby skorzystać z tej możliwości, otrzymując przekaz z numerem kontrolnym, należy udać się do najbliższego urządzenia. Po włożeniu karty i podaniu numeru PIN, trzeba wybrać opcję odbioru przekazu. Wówczas odpowiednia kwota zostanie przelana na nasze konto. Przekazy w innych walutach zostaną automatycznie przeliczone według kursu wymiany określonego przez amerykańską spółkę. Otrzymane środki można podjąć po zakończeniu operacji odbioru i ponownym włożeniu karty do maszyny.

W Polsce coraz większy nacisk kładzie się na rozwój urządzeń umożliwiających nie tylko wypłaty, ale także wpłaty gotówki. Tę potrzebę dostrzega także PKO BP. Na koniec 2019 r. bank posiadał już 1107 urządzeń z funkcją wpłat. W wielu z nich do wpłacania gotówki nie trzeba już używać karty. Wystarczy smartfon z aktywną aplikacją IKO. Aby dokonać operacji, na ekranie bankomatu należy wybrać przycisk „Wpłata IKO”, a następnie wprowadzić kod BLIK. Kolejnym krokiem jest wybór adresata wpłaty. Wybierając przycisk „Wpłata własna”, przekażemy środki na własne konto. Jeśli chcemy, aby dotarły one do kogoś innego, możemy wybrać opcję „Wpłata na telefon”. Wówczas dodatkowo trzeba wpisać numer telefonu odbiorcy, który także korzysta z aplikacji IKO. Później na ekranie pojawią się komunikaty znane z procesu wpłaty gotówki przy użyciu karty. Wówczas trzeba postępować zgodnie z wyświetlanymi wskazówkami. Po akceptacji podsumowania operacji środki wkrótce zostaną zaksięgowane na koncie odbiorcy.

Bezpieczeństwo

Korzystając z bankomatu, trzeba zachować podstawowe zasady bezpieczeństwa. Przede wszystkim należy upewnić się, czy urządzenie nie zostało poddane żadnym modyfikacjom. Wszelkiego rodzaju nakładki, wystająca klawiatura, dodatkowe kamery lub inne ślady przeróbek powinny wzbudzić nasz niepokój. Nie można wykluczyć, że w ten sposób złodziej próbuje przechwycić numer PIN i skopiować dane z paska magnetycznego karty lub założyć nakładkę klejową, co umożliwi mu kradzież naszych pieniędzy.

Nawet jeśli wydaje nam się, że bankomat jest bezpieczny, podczas wpisywania kodu PIN należy zasłonić klawiaturę dłonią. Dobrze jest też zwrócić uwagę, czy w czasie korzystania z urządzenia nie obserwują nas osoby postronne. Po zakończeniu operacji należy zabrać wydruk potwierdzający wpłatę lub wypłatę pieniędzy (przyda się przy ewentualnej reklamacji). Jeśli podczas korzystania z urządzenia cokolwiek budzi nasze wątpliwości, możemy zadzwonić pod umieszczony w widocznym miejscu maszyny numer telefonu.•