Ale krajobraz pełni tu funkcję komentującą. Ciemne burzowe chmury to agresja rozbójników i obojętność przechodniów. Jasne niebo z lewej strony to promień miłosierdzia, które rozświetla mrok i daje nadzieję.

Dzieło ilustruje słowa Jezusa z Ewangelii według św. Łukasza (10,30-37). Zbawiciel opowiedział o człowieku, którego w drodze z Jerozolimy do Jerycha napadli zbójcy, pobili i ograbili. Obok nieprzytomnego, potrzebującego ratunku człowieka przechodzili następnie kapłan i lewita (pomocnik kapłana). Nie zatrzymali się jednak i nie udzielili poszkodowanemu pomocy. Dopiero przejeżdżający później tą drogą Samarytanin (mieszkaniec Samarii) zatrzymał się i zaopiekował się rannym.

Z prawej strony obrazu, na pierwszym planie, widzimy Samarytanina prowadzącego konia, który niesie nieprzytomnego rannego. Stojące w pobliżu osoby to świadkowie napadu. Kapłana i lewity musimy szukać na lewo od dominującego w centrum wielkiego drzewa. Ich maleńkie sylwetki majaczą na lewo od wodospadu, najjaśniejszego miejsca obrazu. Na prawo od wodospadu przejeżdża kareta jakiegoś bogacza, który także nie udzielił pomocy napadniętemu.

Pejzaż Rembrandta jest jednym z najcenniejszych obrazów znajdujących się w polskich zbiorach. W 1774 roku kupił go w Paryżu francuski malarz Jan Piotr Norblin, który przyjechał do Polski na zaproszenie rodziny Czartoryskich. Około 1813 roku księżna Izabela Czartoryska umieściła płótno w Domu Gotyckim – stworzonym przez siebie muzeum w Puławach. Ani Norblin, ani księżna nie zorientowali się, że obraz przedstawia biblijną przypowieść, sądzili, że to zwykły pejzaż. Dopiero w II połowie XIX wieku trafnie rozpoznano temat kompozycji.

AUTOPROMOCJA. Chcesz lepiej poznać malarstwo religijne?